جستجو
< همه موضوعات

گیاه بومادران

بومادران

نامهای دیگر

در كتب طب سنتى با نامهاى «بومادران» و «بوماران» و نوعى برنجاسف و «الف ورقه» نامبرده شده

و در اغلب مدارك آن را با برنجاسف و قيصوم يكجا نام مى‏برند.

به فارسى كهن ژابيثر- ژابينر گفته مى‏شود.

به فرانسوى‏Achillee وHerbe au charpentier وAchillee mille -feuille 

به انگليسى‏Thousand weed وSoldier’s woundwort وBlood wort وYarrow وMilfoil گفته مى‏شود.

گياهى است از خانواده‏Compositae تيره فرعى‏Radiae نام علمى آن‏Achillea millefolium L .

مترادفهاى آن‏Achillea lanulosa Nutt .،A .ambigua Boiss .،A .ossica C .Koch . وA .magna W .D .C . مى‏باشد كه از طرف گياه‏شناسان مختلف نامگذارى شده است.

مشخصات

گياهى از تيره مركبان داراى ساقه‏ هاى بلند و برگهايش بسيار بريده و گلهايش خوشه‏اى مركب است.

 ارتفاعش تا 70 سانتى‏متر مى‏رسد. رنگ گلهايش سفيد يا صورتى و گلبرگهايش ريز و خوشبو است زهرة القنديل، علف هزار برگ. 
بومادران را به اسم علمى‏Achillea Millefolium نوشته‏اند. همه اجزا اين گياه مورد استفاده طبى دارد.
مقدار خوراك از 3 تا 5 گرم است. بومادران مضر كليه است و مصلحش انيسون مى‏باشد. محل رويش آن نواحى كوهستانى و جنگل گلستان است.
روايت:
در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه بو كردن قيصوم در حالت احرام اشكالى ندارد.
قيصوم را بعضى بومادران و بعضى از انواع بومادران گفته ‏اند. برنجاسف را بعضى بومادران گفته ‏اند و بعضى هم از خانواده آن گفته اند.

مزاج:
مزاج بومادران گرم و خشك در درجه دوم مى‏باشد.


————————————————————

(1)- فرهنگ معين، ج 1، ص 606.


اين گياه كه از تيره كاسنى و جزء آفتابى‏ ها مى‏باشد 

بصورت خودرو و در باغها و صحارى مى‏رويد و بيست تا هشتاد سانتيمتر ارتفاع داشته و شاخه‏ هاى آن باريك و برگهاى آن كوچك و گلهاى آن در بعضى گونه ‏ها زرد و در بعضى سفيد مايل به كبودى است .

شاخه ‏هاى گلدار اين گياه داراى آلكالوئيدى بنام آكى ليئن مى‏باشد

قديم‏ترين كتابى كه نام بوى‏مادران در آن آمده است هدايه المتعلمين است.

اخوينى در باب اختناق رحم [هيسترى‏Hysteria ] 1* مى‏نويسد:

” بدين آب اندر نشيند نيز، سنبل، سليخه، بوى مادران و بابونه و اكليل الملك و مرزنگوش و ايرسا و قنطوريون اين داروها را بجوشانند و بدين آب اندر نشيند (هدايه 543).
همچنين در باب رياح الافرسه [كوزپشتى يا گوژپشتى‏Hump -bached Hyphosis ] از آن نام برده است (هدايه 578- 577).
به‏ طور كلى منظور از بومادران در كليه تأليفات مربوط به قرن سوم هجرى تا دوران قاجاريه نام فارسى گياهى بوده است كه به عربى آن را قيصوم و به زبان هندى آن را برنجاسف ناميده‏ اند. 

چه صاحب مخزن مى‏نويسد:” بومادران نام فارسى قيصوم است” 

در برهان قاطع نيز آمده است” بومادران … به عربى قيصوم خوانند”

 و ذيل ماده قيصوم مى‏نويسد:” قيصوم بر وزن محروم نوعى از برنجاسف است كه بوى مادران باشد” 

صاحب تحفه در اين‏باره مى ‏نويسد:” بوى‏مادران به هندى برنجاسف است” (تحفه 59). 

هوپر ذيل نام بومادران با نام علمى‏Achillea santolina L اسم آن را در بازار هند برنجاسف ذكر نموده است (هوپر 80)،

دكتر پارسا نيز نام محلى اين گياه را بومادران ذكر كرده (فلور ايران- جلد 8 ص 5) 

 بالاخره طبق تحقيقات دكتر امين در بازار داروئى ايران همين گياه بنام بومادران عرضه مى‏گردد (گياهان داروئى سنتى جلد اول 45). 

اين در حالى است كه برخى مؤلفين جديد به تبع از شليمر بومادران را مترادف باAchillea millefolium L دانسته‏ اند و اين آشفتگى مربوط به يك‏صد سال اخير مى‏باشد.

لذا جا دارد بومادران مانند آنچه قرنها در جامعه سنتى به گياهى با نام علمى‏Achillea santolina L اطلاق گرديده و مى‏گردد در كتب علمى نيز از آن پيروى شود.
اما قيصوم در طب سنتى به دو گياه قيصوم ذكر يا قيصوم نرArtemisia abrotannum L و قيصوم انثى يا قيصوم ماده اطلاق شده است

بومادران از نظر طبيعت گرم و خشك است.

تركيبات شيميايى‏
از نظر تركيبات شيميايى گياه داراى اسانس روغنى فرّار و ماده (HCN گلوكوزيد) آكيلئين (آشيلئين)  است. گلهاى بومادران داراى اسانس روغنى فرّار و ماده‏اى به نام آزولن‏  است. 

بومادران در امريكا مورد بررسى و تجزيه قرار گرفته و از هر گياه به ميزان 47/ 0 درصد اسانس روغنى به دست آورده ‏اند. 

اين گياه روى خرگوش آزمايش شده و نتيجه به دست آمده نشان مى‏دهد كه گياه تا حد ضعيفى داراى خاصيت تب‏بر مى‏باشد{G .I .M .P}

خواص- كاربرد
در هندوستان، گياه بومادران به عنوان معرّق، محرّك، تونيك، مقوى و قاعده ‏آور تجويز مى‏شود

معتقدند كه براى سرماخوردگى و گرفتگى مجارى تعريق و آغاز تب مفيد است.

از برگ و گل و يا ريشه آن به مثابه عامل محرّك، ضد هيسترى و قاعده ‏آور استفاده مى‏شود. 

سابقا در آلمان، ريشه آن براى كنترل صرع تجويز مى‏شده است.
دم‏كرده 10 گرم بومادران در 500 گرم آب جوش قاعده ‏آور است و از گرد ريشه آن براى كنترل صرع 4- 2 گرم به‏ طور گرد مى‏خورند.

دم‏كرده آن براى تقويت معده، به عنوان بادشكن و در موارد ترش كردن غذا نيز اثر مفيد دارد.

بومادران مدّر است

و در مورد دفع سنگ كليه نيز مفيد است.

فشار خون را كاهش مى‏دهد.

اگر 50 گرم گياه خشك را در يك ليتر آب ده دقيقه ريزريز بجوشانند و بر روى موضع بواسير خونى كمپرس كنند، خونريزى را بند مى آورد.

شستن زخمها و شقاق پستان با اين جوشانده التيام‏بخش است.

چون قابض است، خوردن دم‏كرده آن براى قطع ترشحات مفرط رحم و دفع اخلاط خونى و قطع اسهالهاى ساده نيز مفيد است.

دم‏كرده بومادران علاوه بر موارد فوق براى رفع گاستريت حاد و مزمن، بند آوردن خونروى از بينى، رفع بى‏خوابى، اختلالات بينايى و وجود خون در ادرار مؤثر است.

در محافل گياه ‏درمانى امريكا از بومادران براى كاهش قند خون و همچنين در موارد بيمارى برايت‏ استفاده مى ‏شود.
در مناطق خاور دور از دم‏كرده سرشاخه ‏هاى گلدار بومادران و برگهاى آن به عنوان قابض و ضد اسپاسم مى‏خورند . خوردن دم‏كرده آن در موارد سرماخوردگى، آرام كردن اعصاب، معالجه كوليك و قطع خونريزى تجويز مى‏شود و در عين حال قاعده‏ آور است .

براى رفع سوءهاضمه:

بومادران داراى ماده ‏اى است كه در بابونه نيز وجود دارد كه براى آرام كردن عضلات نرم نسوج مجارى هاضمه مفيد است و به گياه خاصيت ضد اسپاسم مى‏دهد، ولى به‏ هرحال خاصيت آرام‏بخشى بومادران در حد بابونه نيست و از آن كمتر است.

از نظر كمك به رفع ناراحتى‏ هاى زنانه:

خاصيت ضد اسپاسم بومادران نه فقط براى آرامش عضلات نرم نسوج هاضمه بلكه براى ساير عضلات نرم نظير عضلات نرم رحم نيز مفيد است و در نتيجه به بومادران خاصيت معالجه و رفع گرفتگى رحم و رفع اختلال در عادت ماهيانه مى‏دهد.
به عنوان مسكن و آرام‏بخش:

در بومادران مقدار جزيى نيز مواد شيميايى خواب‏آور وجود دارد، به نام‏Thujone كه خواب‏ آورى آن در رديف گياه شاهدانه است.

البته بايد توجه شود كه ماده‏Thujone اگر به مقدار زياد مصرف شود سمّى است ولى مصرف بومادران به مقدار مجاز، داراى كمى از اين ماده است كه سمّى نيست.
تحقيقاتى كه در هند به عمل آمده نشان مى‏دهد كه بومادران براى معالجه ناراحتى‏هاى كبد يا هپاتيت مفيد است.

در افسانه‏ هاى كهن يونان آمده است كه در جنگهاى‏Trojan ، قهرمان داستان ايلياد هومر، به نام آشيل، براى قطع خونريزى از زخمهاى سربازان از بومادران استفاده مى‏ كرده است و له‏ شده برگهاى گياه را در موضع خونريزى مى‏گذارده‏ اند و حالا در قرن بيستم تحقيقات دانشمندان اين اثر بومادران را تاييد مى‏كند.

در تحقيقات جديد علمى كه در مورد اين گياه به عمل آمده، روشن شده است كه در بومادران موادى وجود دارد كه براى قطع خونريزى، كاهش درد، ورم و در نتيجه التيام زخمها و بريدگى‏ها مؤثر است.

در عين حال براى رفع اختلالات هاضمه و تنظيم ترشحات عادت ماهيانه نيز مفيد است. هم‏زمان با دوران آشيل، اطباى چينى نيز از بومادران براى معالجه ورم و قطع خونريزى و جلوگيرى از ترشحات مفرط و غير طبيعى عادت ماهيانه و همچنين براى التيام زخمهاى ناشى از گاز گرفتن سگ و گزيدگى مار استفاده مى‏كرده‏ اند.

در مكتب طبى «آيورودا» در هند نيز حكماى هندى بومادران را براى معالجه تب تجويز مى‏كرده‏ اند.

در قرن هفدهم ميلادى‏John Parkinson از اطباى معروف آن زمان معتقد بود، اگر له‏ شده بومادران داخل بينى در حال خونريزى گذارده شود، خونريزى قطع خواهد شد 

و طبيب معروف ديگرى در آن دوران به نام‏Nicholas culpeper در يادداشتهايش مى‏نويسد «مرهمى كه از له‏ شده برگهاى بومادران تهيه شود،

براى التيام زخمها و قطع خونريزى‏هاى شديد و رفع ورم و همچنين براى بواسير مفيد است. 

مهاجران اروپايى بومادران را با خود به امريكاى شمالى وارد كردند و اين گياه مورد استقبال سرخ‏پوستان بومى آن ديار قرار گرفت و از آن براى التيام زخمها و سوختگى پوست و در مصارف داخلى براى درمان سرماخوردگى، التهاب گلو، آرتروز، دندان‏درد، رفع بى‏خوابى و سوءهاضمه استفاده مى‏كنند.
از نظر التيام زخمها:

بومادران شامل مواد شيميايى متعددى است كه معمولا براى التيام زخم مفيد است.

 از جمله دو ماده شيميايى‏Achilleine وAchilletin كه عامل انعقاد خون را در محل بريدگى و خونريزى تحريك نموده و موجب قطع خونريزى مى‏شوند و مواد ديگرى چون‏Azulene وCamphor (كافور)،Chamazulene ،Eugenol ،Menthol ،Quercetin ،Rutin وSalicylic كه در اين گياه وجود دارند داراى خاصيت ضد ورم و رفع درد هستند و مواد ديگرى چون‏Tannins وTerpeniolوCineol موجود در آن نيز ضدعفونى ‏كننده مى‏باشند.

Previous گیاه افتیمون
Next هلیله
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله