گیاه مامیران

مشخصات

ماميران گياهى علفى، پايا، به ارتفاع 30 تا 80 سانتى‏متر و داراى برگهاى منقسم به 5 تا 7 قطعه پهن و دندانه ‏دار است.

بر روى ديوارها، نقاط متروك، اماكن سايه ‏دار، حاشيه جاده‏ ها و نواحى مجاور آباديها مى ‏رويد.

در تابستان گل مى ‏دهد. كليه قسمتهاى اين گياه و شيرابه آن مصارف درمانى دارد.

ريشه آن موثرتر از ساير قسمتها به نظر مى‏رسد.

خواص درمانی :

اين گياه اثر مدر، مسهلى، آرام‏ كننده، مخدر، ضد تشنج، پايين‏ آورنده فشارخون، صفرابر، تصفيه كننده خون و دفع كرم در مصارف داخلى دارد.

در استعمال خارج:

قرمز كننده پوست بدن، تاول ‏آور و بهبود دهنده زخم‏هاى سطحى بدن است. مقدار زياد ماميران در مصارف داخلى، سمى مى‏باشد و ممكن است حتى موجبات مرگ را فراهم سازد.
در استعمال خارج بيشتر شيره تازه گياه بكار مى‏ رود كه ما، در اين جا به چند مورد از آنها اشاره مى‏كنيم:

1- عصاره ماميران و گليسيرين به نسبت مساوى اگر مخلوط شود در رفع ميخچه‏ انگشتان پا و زگيل، به‏ صورت ماليدن بر روى عضو، مؤثر واقع مى‏شود.

2- شيره تازه ماميران كه رنگ زرد نارنجى دارد نيز براى از بين بردن ميخچه انگشتان پا، زگيل

و همچنين درمان سوداء و نظاير آن، بر روى عضو اثر داده مى ‏شود.

3- كولير ماميران كه از 4 گرم شيره تازه و 100 گرم آب مقطر گل سرخ تهيه مى ‏شود، به ‏صورت چكاندن 1- 2 قطره در چشم، جهت درمان خراش و زخم پلك‏ها مى‏تواند مورد استفاده قرار گيرد.

4- جوشانده گياه به ‏صورت شستشوى چشم (حمام چشم)، جهت رفع ورم ملتحمه و به طور كلى رفع التهاب قسمت داخلى پلك‏ها.

از ماميران، سابقا براى مصارف عديده نظير :

آب آوردن، نقرس، سنگ كليه، ضعف مفرط، تب‏هاى نوبه، زردى، التهاب كبد همراه با زياد شدن حجم آن،

انسداد كليه، صفرا و غدد لنفاوى استفاده مى‏ شده است.

مطالعات مختلف نشان داده است :

كه ماميران در رفع تحريكات مغزى، مبتلايان به هيسترى و اشخاص مبتلا به ضعف قواى دماغى كه از بى‏خوابى، اضطراب و غيره رنج مى ‏برند

و نيز در تصلب شرايين مغزى، داروى خوبى به شمار مى‏ آيد.

در استعمال خارج، جوشانده برگ يا شيره تازه آن كه به ‏صورت بسيار رقيق در آب مقطر تهيه شده باشد، در رفع ورم مزمن كره چشم، اثرات مفيد داده است.

از قديم الايام مصرف آن براى رفع ورم پلك و بيمارى ديگر چشم بين مردم معمول بوده است.

ماميران در گيلان، رودبار، عمارلو، گرگان، بندرگز، مازندران و نواحى ديگر مى‏رويد.[1]

به آن ميرميران- مرميران و ماميران نيز مى‏ گويند.

در كتابهاى قديمى عروق الصفر، بقلة الخطايف، شجره الخطايف، كليدونيون، حالدونيون، كاليدونيون، عروق الساقين،

حشيشه الصفراء، عروق الزعفران ذكر كرده ‏اند.

محل رويش آن در خراسان و هند مى‏باشد.

نوع خراسانى آن تيره رنگ مى‏ باشد. گل و كاسه گل آن زرد رنگ است

اگر خراشى به پوست شاخه ‏هاى آن وارد شود شيرابه‏ اى نارنجى رنگ با طعم سوزاننده و تلخ خارج مى‏شود كه مسهلى بسيار قوى است.

انساج گياه آن داراى تركيباتى متعدد دارويى است.

عصاره آن جهت از بين بردن زگيل بكار مى‏رود و براى تومورهاى سرطانى مفيد است

اگر آن را در اطراف غدد سرطانى تزريق كنند بسيار عالى است

شيرابه آن ضد خنازير، مقوى كبد، قى‏آور و مسهل قوى است.

ريشه آن خيلى مقوى مى‏باشد و داراى چندين عامل دارويى است و در صنعت داروسازى، داروهاى اختصاصى چشم را از تركيبات آن مى‏گيرند.

سرمه آن جهت معالجه ناخنه (ناخنك) چشم مفيد است. ضدعفونى كننده جلدى و تاول ‏آور مى‏باشد. ماليدن آن با عسل يا سركه جهت پاك كردن سفيدك ناخنك، سفيدى ناخن، كك و مك، برص و پاك كردن لكه‏هاى جلدى بكار مى‏رود مقدار خوراك آن 5/ 2 گرم است.[2]

[1] – گياهان دارويى، دكتر على زرگرى، ج 1، ص 157.

[2] – زبان خوراكيها، دكتر غياث الدين جزايرى، ص 178.

ماميران چوبكى است گره مانند مايل به سياهى كمى نرمش پذير و اين يكى از رنگهايى است كه رنگريزان بكار مى‏ برند. گرم و خشك است.

زداينده و پالاينده است، سفيدى ناخنها را از بين مى‏برد، بيخش دواى درد دندان است، اگر به چشم كشند ديده را قوت دهد، مسكن درد و پيچ روده است.[1]

ماميران چوبى است گره ‏دار كوچك و در آن كجى اندك و زرد مايل به سياهى و آن حادتر از زرد چوب است

و ديسقوريدوس گفته كه ماميران را كلجيدونيون صغير گويند يعنى آن قسم كوچك زردچوبه است و نبات آن بى ساق و شاخهاى آن از زمين بلند و برگ آن شبيه به برگ لبلاب كبير و مايل به استدار است و سفيد مايل به زردى و باريك‏تر

و با لزوجت و بيخ آن شعبه از يك جا روييده و كوچك‏تر از زردچوبه و باريك‏تر از آن و گره‏ دار و غير مستقيم و در گره ‏هاى آن ريشه‏ هايى بسيار باريك شبيه به موى،

منبت آن قرب آبها و از هند و چين و خراسان مى‏ آيد و هندى آن زرد مايل به سياهى و قوى‏تر و چينى آن زرد و خراسانى آن تيره رنگ مايل به سبزى و

گويند اندلسى آن قوى‏تر از چينى و تخم آن شبيه به كنجد و بهترين آن زرد باريك سخت گره ‏دار تازه چينى آنست و قوت آن تا بيست سال باقى مى‏ماند.

مضمضه آن نافع درد دندان، نافع يرقان و براى رفع آثار جلدى نافع است.[2]

ماميران گياهى است علفى پايا كه بر روى ديوارهاى نقاط متروك، در اماكن سايه‏ دار مى‏رويد.

گلهاى آن به رنگ زرد، در تمام گياه شيرابه‏اى به رنگ زرد نارنجى جريان دارد.
كليه قسمتهاى گياه و شيرابه آن مصارف درمانى دارد.[3]

[1] – طب بوعلى، ص 226.

[2] – محيط اعظم، ج 4، ص 35؛ تحفه حكيم، ص 239؛ صيدنه، ج 2، ص 998.

[3] – گياهان دارويى، دكتر على زرگرى، ج 1، ص 101.

ماميران كبير

در كتب طب سنتى با نامهاى «خليدونيون»، «حشيشة الخطاطيف» و «عروق- الصباغين» ذكر شده

و به فارسى «زرده ‏چاو»، «زردچوب» و «ماميران» گفته مى‏شود.

به فرانسوى‏Grande eclaire وEclaire وGrande chelidoine وHerbe aux verrues وHerbe d’hirondelle و به انگليسى‏Greater celandine گفته مى‏شود.

گياهى است از خانواده خشخاش‏Papaveraceae ، نام علمى آن‏Chelidonium majus L . و مترادف آن‏C .sinensis DC . مى‏باشد.

گياهى است چندساله برگهاى آن به رنگ زنگارى يا سبز مايل به كبود كه به چندين قسمت تقسيم شده و هر قسمت دندانه ‏دار مى ‏باشد. گلهاى آن زرد است و بلندى گياه 100- 40 سانتى‏متر است.

ميوه آن سيليك دراز و باريك كه پس از رسيدن شكاف برمى‏دارد و دانه ‏ها كه در داخل آن ميوه قرار گرفته ‏اند، ديده مى ‏شود.

در تمام گياه شيره‏ اى به رنگ زرد نارنجى وجود دارد كه سوزاننده پوست است و براى قطع ميخچه به كار مى‏رود.

اين گياه در كنار پرچينها روى ديوارهاى كهنه و در كنار ساختمانها مى‏رويد.

اگر گياه لاى انگشتان ماليده شود يك بوى سمى از آن متصاعد مى‏شود.

اين گياه از گياهان سمى است و بومى اروپا و آسيا مى‏باشد. در ايران در مناطق شمال در گيلان، رودبار،

عمارلو (بين كبوترچاى و زردچين) و در گرگان در بندر گز، مازندران و … مى‏رويد.

تركيبات شيميايى‏

از نظر تركيبات شيميايى در گياه ماميران كبير آلكالوئيدهاى كليدونين‏[1] يا شليدونين و كلريترين‏[2]، پروتوپين‏[3]، هوموكليدونين‏[4]، آليكرى‏توپين‏[5]، هربرين‏[6] و اسپارتئين‏[7] وجود دارد [كاريونه و كيمورا].

طبق بررسی ‏هاى‏Bandrup معلوم شده است كه سميت گياه به ‏طور عمده مربوط به وجود آلكالوئيد شلريترين (كلريترين) است كه موجب فلج و تشنج ماهيچه‏ ها مى‏شود.

كليدونين و هوموكليدونين عملى شبيه به مرفين دارند

و پروتوپين موجب بالا رفتن فشار خون و به دنبال آن كاهش فشار خون توأم با صدماتى به قلب و به مراكز اعصاب كنترل عضلات جدار رگهاى خونى (وازوموتور) مى‏باشد.

يك آلكالوئيد ديگرى كه در بالا ذكر نشد آلكالوئيد سانگينارين‏[8] است كه عامل تحريك حركات دودى روده‏ ها و ازدياد ترشح بزاق است.

مطالعات جديدى كه ازLeclerc و ديگران در تأثير گياه‏ درمانى در مورد فشار خون شريانى منتشر شده، خواص ماميران كبير را در مورد تمام ناراحتى‏هايى كه علامت آنها اسپاسم در ماهيچه‏ هاى نرم‏[9] مى‏باشد نشان مى‏دهد]

در گياه يك ماده رنگى به نام كليدوكسانتين‏[10] و املاح فسفاتهاى كلسيم و منيزيوم و آمونيوم مشخص شده است.

خواص- كاربرد

در كره از شاخه و برگهاى ماميران كبير براى معالجه سرطان معده استفاده مى‏شود

______________________________
(1).Chelidonine

(2).Cheleritrine

(3).Protopine

(4).Hemochelidonine

(5).Allycritopine

(6).Herberine

(7).Sparteine

(8).Sanguinarine

(9).Smooth muscle

(10). Chelidoxanthine

[1] .Chelidonine

[2] .Cheleritrine

[3] .Protopine

[4] .Hemochelidonine

[5] .Allycritopine

[6] .Herberine

[7] .Sparteine

[8] .Sanguinarine

[9] .Smooth muscle

[10] .Chelidoxanthine

ماميران كبير 1. ميوه‏

در چين و ژاپن ماميران كبير يكى از اجزاء عمده دارويى است كه براى معالجه سرطان معده به كار مى‏رود.

ماميران ضد تشنج است و در موارد آنژين دوپواترين و آسم و اختلالات مربوط به تشنج ماهيچه‏ ها مصرف مى‏شود

و در تسكين دردهاى سرطانى معده مؤثر است و جوشانده يا دم‏كرده 30- 5 گرم برگ خشك ماميران در هزار گرم آب كه قبل از هر غذا يك فنجان خورده شود اثر مفيد دارد.

مصرف 3- 2 گرم گرد ماميران به صورت دم‏كرده، قبل از خواب براى ضعف قواى دماغى و بى‏خوابى و اضطراب و رفع تصلب شرايين مغزى اثر مفيد دارد.

دم‏كرده 50- 15 گرم ريشه آن در هزار گرم آب انگور كه 200 گرم صبح خورده شود مدر و ملين است.

مصرف داخلى عصاره ماميران از 25 سانتى‏گرم تا يك گرم و همچنين مصرف گرد ريشه ماميران 3- 2 گرم، مانند مسهل عمل مى‏كند.

عرق ماميران طبق عقيده يونانيان قديم براى امراض چشم مفيد است.

قدما معتقد بودند كه پرستو از اين گياه چيده و به مصرف خوراك بچه ‏هاى خود مى ‏رساند
كه عارضه ‏اى براى چشم آنها حاصل نشود و دوربينى چشم پرستو را به اين علت مى‏دانستند

و به همين دليل نام اين گياه را كليدون گفتند، زيرا كليدون به يونانى به معناى پرستو است.

در فرانسه مرسوم است 20- 10 گرم برگ ماميران را گرفته در يك ليتر آب مى‏جوشانند و از اين جوشانده براى حمام چشم در مورد التهاب ملتحمه استفاده مى‏كنند.

توجه: ماميران سمّى است و مصرف آن بايد زير نظر و مراقبت پزشك باشد.