جستجو
< همه موضوعات

گیاه چوبک

 

اسامی:

يونانى طوبون، طوماطامن و قوطاليون، عربى: كف الاسد، كف الذئب و علج گويند. به فارسى اشنان يا چوبك است.

تعریف

درختچه كوچكى است كبود رنگ، كركدار خزى، گلهاى آن سفيد يا صورتى و داراى ريشه‏هاى ضخيم و ريشه چوبكها از نظر طبيعت گرم و خشك است.

خواص:

خواص آن عطسه ‏آور مى ‏باشد و سكسكه را تسكين مى‏ دهد. مدرّ و قاعده ‏آور است.

براى خرد كردن سنگ مثانه مفيد است.

براى زكام مفيد مى‏باشد، ضماد آن با سركه براى تسكين درد سياتيك و ورم طحال نافع است،

ريشه آن با سركه براى درد مفاصل درد سرين، سياتيك و التيام زخم نافع است.[1]

جوشانده چوبك معالج زكامهاى نزله ‏اى و جوشانده ريشه چوبك در معالجه نقرس، سيفليس و تومورهاى سرطانى مورد استفاده قرار مى‏گيرد.[2]

اين گياه از تيره قرنفليان كه داراى گلهاى مجتمع با آرايش مركب مى‏باشد و برگهايش‏

______________________________
(1)- محيط اعظم، ج 2، ص 99.

(2)- معارف گياهى، ج 5، ص 140.

(3)- خواص ميوه ‏ها، خوراكيها و داروهاى گياهى، ص 94.

داراى خار است.

 

ريشه آن ضخيم و لعابدار است و كوبيده آن نيز به نام چوبك به مصرف لباسشويى مى ‏رسد و داراى نامهاى چوبه، بيخ و سطرونيون است.[3]

زهر گزندگان را منفعت مى‏كند و به يونانى: اوراتيموس و به لاتينى: اسفوفيژن نيز گويند.[4]

مى‏ گويند كه آن بيخ نباتى خاردار است، سفت و كوتاه و ثمر آن را بخور مريم گويند

و آن قطعه‏ اى است مثل قارچ و بدان پشم را مى‏ شويند. آن نهرى و برى مى‏باشد و چون آن را در آب زنند از آن كف مثل كف صابون برآيد.

ضماد بيخ برى آن نافع خنازير و طلاى برگ هر دو نوع آن رافع قروح و التيام دهنده جراحات و مزيل شقاق و ترك است و چون بر بيخ آن مداومت نمايند جهت جذام نفع مى‏كند.[5]

شيخ گويد: آن عرطنيثا، آذربو: بيخش را به كار مى‏برند و گويند بخور مريم است.

خواص ديگر آن:

تكه كننده و گدازنده است،

داروى درد سرين، تشنگى‏ آور و مسقط است، آن سكسكه را تسكين دهد و خوردن و پاشيدن آبپزش پادزهر نيش است.[6]

چوبك و اشنان اسم فارسى عرطنيثا است.[7] عرطنيثا اسم سريانى آذربو است.[8] آذربو را به فارسى چووه صباغان گويند و او غير چووه گازران است.

در وسط سوم گرم و خشك و جالى و معطس و مفتح و مسكن فواق و مدر بول و حيض است.[9]

ضماد آن جهت تسكين خارشهاى بدن و جوشانده آن براى رفع آنژين و ضد كرم‏

______________________________
(1)- فرهنگ معين، ج 1، ص 1318.

(2)- صيدنه، ج 1، ص 474.

(3)- محيط اعظم، ج 3، ص 206.

(4)- قانون در طب، ج 2، ص 261.

(5)- تحفه حكيم، ص 78.

(6)- همان، ص 181.

(7)- همان، ص 16.

استفاده مى ‏شود.

چون ريشه نبات داراى موادSaponine است از اين جهت و توليد كف مى ‏نمايد.

براى شستشو و نظافت پارچه ‏ها استفاده مى‏شود و همچنين براى سفيد كردن الياف پارچه ‏ها استفاده مى ‏نمايند.

تعداد شربت آن 60- 20 گرم در روز است. براى تهيه شربت آن 100 گرم ريشه آن را در 5/ 1 ليتر آب داخل نموده و 180 گرم قند براى 100 گرم مايع آن اضافه نمايند و به علت وجود ساپونين نبايد در مصرف آن مداومت نمود، زيرا توليد مسموميت مى‏كند.

در روى نخاع شوكى (مغز تره)، موجبات لرز، خشك شدن مخاط دهان، فلج ناقص، باز شدن مردمك چشم و همچنين فشار خون و درجه گرماى بدن پائين مى ‏آيد و وارد شدن ساپونين در خون حركات ارادى و انعكاس را ضعيف مى‏سازد.

در ريشه چوبه 5/ 2 درصد ساپونين دارد كه در آب حل شده و توليد كف مى‏نمايد. به همين جهت مورد استفاده در صنعت براى شستشوى لباسها و در طب هم شربت از آن درست مى‏كنند.[10]

تسكين دهنده خارشهاى بدن

و جوشانده آن براى رفع آنژين مفيد مى‏باشد.

اشنان مفيد بر وزن نقصان گياهى است كه بدان رخت (لباس) شويند و بعد از طعام خوردن دست را نيز بدان بشويند و آن را به عربى «غاسول» خوانند و چون آن را بسوزانند «اشجار» شود،

اشنه بضم اول و فتح ثالث به معناى اشنان باشد كه بدان رخت و جامه شويند و نام داروئى هم هست خوشبوى كه آن را دواله مى‏گويند و به عربى شبيه العجوز و مسك القرود خوانند، مانند عشقه و لبلاب بر درخت پيچند و اگر بسايند و در چشم كنند جلا دهد،

چوبك اشنان بضم اول و همزه گليم شوى را گويند و به عربى شجره‏اى مالك خوانند و بدان رخت شويند و در دمشق صابون القاب گويند، در تحفه حكيم مومن مى ‏نگارد.

اشنان گياهى است بى‏ برگ و شاخه‏ هاى ريز شبيه به كرم‏هاى خشكيده و گازوران با آن جامه مى‏ شويند، سفيد او را فروالعصافير خيّر و سبز آن را غاسول نامند و

______________________________
(1)- راز گياهان شفابخش، ص 224 الى 226.

اين غير از ابوقانس است در سوم گرم و در آخر دوم خشك جالى مى‏ باشد.

طلاى آن جهت بردن گوشت فاسد زخمهاى دندان و جلاى لثه ‏ها نافع است و مداومت آن مفيد دندان است. ضدش و مصلحش روغن بنفشه و مغز تخم كدو است. براى مثانه هم مضر است مصلحش عسل است.


[1] – معارف گياهى، ج 5، ص 140.

[2] – خواص ميوه‏ها، خوراكيها و داروهاى گياهى، ص 94.

[3] – فرهنگ معين، ج 1، ص 1318.

[4] – صيدنه، ج 1، ص 474.

[5] – محيط اعظم، ج 3، ص 206.

[6] – قانون در طب، ج 2، ص 261.

[7] – تحفه حكيم، ص 78.

[8] – همان، ص 181.

[9] – همان، ص 16.

[10] – راز گياهان شفابخش، ص 224 الى 226.

 

1- دو تا سه گرم از آن را در يك ليوان آب جوش دم كنيد و آب صاف‏كرده آن را ساعت به ساعت يك قاشق كوچك بنوشيد. ادرارآور و قاعده‏آور است، سنگ مثانه را خرد مى‏كند، سكسكه را تسكين مى‏دهد.

2- قطره آب دم‏كرده آن را در بينى بريزيد. بسيار عطسه‏آور است و براى بازكردن مجارى گرفته شده در موقع زكام بسيار نافع مى‏باشد.

3- گرد آن را روى زخمهاى بد بپاشيد آن را التيام مى‏بخشد.

اسرار گياهان دارويى، ص: 406 4- ضماد آن با سركه براى تسكين درد سياتيك و ورم طحال نافع است.

5- ضماد خاكستر آن با سركه براى درمان سياتيك و درد مفاصل و درد سر نافع است.

6- شستشو با آب دم‏كرده آن براى درمان كهير، اگزما، جرب، گال، تبخال، زردزخم نافع است.

تذكر:

كشيدن آن در بينى يا ريختن آب آن در بينى و همچنين خوردن آن براى زنان باردار مضر است و ممكن است باعث سقط جنين گردد، خوردن بيش از سه گرم و براى اشخاص قوى بيش از پنج گرم آن بسيار خطرناك است و خوردن پانزده گرم آن به‏طور قطع كشنده است، مصرف آن بايد با نظر پزشك باشد.

Previous گیاه خزامی
Next گیاه جاوشیر
یک پاسخ بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.فیلد های مورد نیاز علامت گذاری شده اند *

فهرست موضوعی مقاله