جستجو
< همه موضوعات

گیاه ضریع

آشنایی با گیاه ضریع

شناخت گیاه ضریع

 

به فارسى انواع آن را «اسپرك» و در كتب طبّ سنّتى با نامهاى «وَرَس»، «ورث» آمده است. و «بليحه» و به عربى «زاير» و «ضريع» گفته مى‏شود.

مشخّصات گیاه ضریع (نوع ورس):

گياهى است به بلندى 1- 5/ 0 متر.

برگهاى آن باريك دراز، كامل به رنگ سبز و گلهاى آن به‏ صورت خوشه و دراز كه در اطراف ساقه، گل به رنگ كمى زرد ظاهر مى‏شود.

ميوه آن كپسول كوچك نوك تيز كمى شبيه كنجد كه پس از رسيدن با شكافى باز مى‏ شود و از داخل ماده رنگى مى‏ گيرد.

تركيبات شيميايى گیاه ضریع :

قسمت هوايى گياه ورس داراى اسانسى است به رنگ زرد مايل به قهوه‏ اى و بوى مطبوع كه در صنعت عطرسازى كاربرد دارد.

دانه گياه داراى روغنى به رنگ سبز است كه سابقا قوم يهود از ماده رنگى آن براى رنگ كردن لباس خود استفاده مى‏ كردند، ماده رنگى به نام لوتئولين مى‏باشد.

 

 

طرز مصرف گياهان دارويى‏

دم كردن:

آب را مى‏ گذاريم جوش بيايد و بعد از جوش آمدن، گياه را در آن قرار مى‏ دهيم و بعد آن را از روى آتش برمى‏ داريم،

روى آن را مى ‏پوشانيم و مى‏ گذاريم به مدت 5 تا 10 دقيقه (در مورد گياهان شكننده، برگها و گلها) و به مدت يك ساعت (در مورد ساقه‏ ها، ريشه ‏ها و پوست‏ها) دم بكشد.

جوشاندن:

گياه يا قسمت‏هاى مورد نظر آن را به مدت 10 تا 30 دقيقه مى‏جوشانيم و سپس آن را صاف مى‏كنيم.

خيساندن:

گياه را به مدّت چند ساعت در سرما در مايعى كه معمولًا الكل طبّى، روغنى يا محلول الكلى است (كمتر از آب استفاده مى ‏شود) مى‏ خيسانند روش‏هاى ديگرى نيز بندرت به كار بسته مى‏شوند كه عبارتند از: بخور دادن و مرهم گذاشتن.

مرهم:

براى تهيه مرهم بايد گياه را له يا رنده كرد و يا به‏صورت خمير درآورد و در پارچه ‏اى پيچيد و اغلب به طور گرم يا ولرم (به ‏عنوان نرم كننده يا تحليل برنده) و گاهى به ‏طور سرد (به‏ عنوان تسكين دهنده) روى موضع قرار داد.

بخور دادن:

براى بخور دادن از دو روش مى ‏توان استفاده كرد:

1- گياه را به آرامى روى شعله كم مى‏ سوزانيم تا حشرات را از بين ببرد و هواى محل مورد نظر را ضد عفونى كند.

2- گياه را در آب مى‏ گذاريم تا بجوشد و بيمار به خاطر معطّر بودن، آن را استنشاق كند.

اين كار را مى‏توان به‏ طور مستقيم با قرار دادن ظرف محتوى گياه در مقابل بيمار و انداختن پارچه‏ اى روى سر يا با استفاده از دستگاه بخور، انجام داد.

 

گیاه ضریع

خشك كردن گياه:

بعضى از گياهان مانند: نعناع و … پس از چيده شدن به‏صورت تازه مصرف مى‏شوند و بعضى از آنها را خشك مى‏ كنند.

ريشه‏ ها و ريزوم‏ها:

پس از تكّه تكّه بريدن مى‏توان در سايه، آفتاب يا حتّى روى حرارت ملايم آتش خشك كرد.

ساقه، پوست و چوب:

نيز مى ‏توان به طرق فوق خشك نمود.

جوانه‏ ها:

براى تهيّه خيسانده، به ‏صورت تازه مصرف مى‏شود. براى مصارف ديگر؛ در سايه، در جاى خشك و هواى آزاد خشك مى‏ كنند.

برگها و گياهان كامل:

به‏ صورت ورقه ‏هاى نازكى در هواى خشك و آزاد، در سايه قرار مى‏ دهند. برگها را پيش يا پس از خشك كردن بايد تميز كرد.

گلها و گلهاى انتهايى:

خيلى ظريف هستند. براى حفظ رنگ آنها، بايد آنها را در سايه و حتّى ‏المقدور در جاى نيمه تاريك خشك كرد.

اگر نور خيلى شديد باشد، مى‏توان روى آنها را با ورقه ‏هاى كاغذ پوشاند.

دانه ‏ها:

در داخل سبد و در هواى آزاد خشك مى‏كنند، روى سبد را بايد با كاغذ پوشاند و دانه‏ ها را زود تكان داد.

نگهدارى:

گياهان دارويى خشك شده را بهتر است دور از نور، رطوبت و حشرات نگهدارى‏ كرد. در شيشه‏ هاى در بسته مى ‏شود نگهدارى كرد.

به رغم تمام احتياط ها، بعضى از گياهان مدّت كمى دوام مى‏ آورند و مواد مؤثّر و عطر خود را در نتيجه برخى از تخميرات از دست مى‏دهند.

برداشت محصول:

برداشت گياه حتى ‏الامكان بايد در هواى خشك و گرم انجام گيرد. بهترين وقت روز براى برداشت گياه، صبح، پس از پايان شبنم و غروب پيش از فرا رسيدن خنكى شب است.

زمان چيدن گياه:

براى برداشت هر گياه، زمان خاص خود را دارد.

 

برداشت اجزاى گياه‏
گياه كامل:

بايد در زمان گل دادن چيده شود.

برگها:

وقتى كه كاملًا رشد كرده‏اند و قبل از شكوفه كردن گياه چيده مى‏شوند.

گلها:

قبل از شكوفايى كامل و نيز قبل از بارورى چيده مى‏شوند.

گلهاى انتهايى:

در آغاز گل دادن و قبل از شكل‏گيرى ميوه، چيده مى‏شود.

جوانه ‏ها:

در پايان زمستان و آغاز بهار و پيش از شيره بستن بايد چيده شوند.

تخم ميوه‏ هاى گوشت‏ دار:

ميوه ‏ها بايد در زمان چيدن، سبز باشند.

ساقه ‏ها:

بايد به خوبى رشد كرده باشند، ولى هنوز گل نداشته باشند.

ريشه‏ ها، ريزوم‏ها و تكمه ‏ها:

بايد در بهار، قبل از اينكه مواد ذخيره خود را مصرف كرده باشند، برداشت كرد.

پيازها و ريشه‏ هاى پيازى:

بايد در پاييز، يعنى وقتى كه سرشار از موادّ غذائى هستند، جمع‏آورى شود.

چوب:

مى‏توان در سراسر زمستان، از گياهان جوان، حد اقل سه ساله، برداشت نمود.

 

منابع:

1- معارف گياهى، ج 6، .

2- دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى

3- آشنايى با گياهان دارويى،.

Previous گیاه حضض
Next گیاه مامیثا
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله