سنا

نام‏هاى ديگر:

سناكورى- كاس‏پيند- نيل‏تاك- ديدوال- سناى‏حجازى- سنامكى- سناى‏مكى- سواخور- عشرق- فرى‏دوسينسيه.

Cassia- Obovata- Sene-

مشخصات:

گياهى است از تيره گل ارغوان و از خانواده‏Leguminosae ، و گونه ‏هاى مختلف. اين گياه بيشتر در حجاز مى‏رويد و اقسامى از آن در هندوستان، بلوچستان و بعضى از نواحى شمال ايران نيز يافت مى‏گردد. بهترين نوع آن گلهاى زرد دارد و در حجاز مى‏رويد. برگهاى آن باريك است و شبيه به برگ حنا و برگ مورد و از برگ حنا قدرى بزرگتر و ضخيم‏تر و از برگ مورد نازگتر و باريك‏تر است، رنگ برگ‏ها سبز مايل به زرد است. دانه آن پهن و بسيار نازك مى‏باشد.

برگ سنا

طبيعت آن: گرم و خشك است.

تركيب شيميايى:

اسانس- امودين- ماده آنتراكينون- رئين‏ياكاسيك‏اسيد- كريزوفانيك‏اسيد- دو نوع گلوكوزيد به نام‏هاى سنوزيدA و سنوزيدB – حدود 03/ 0 درصد رئين- 12 درصد اكسالات كلسيم 01/ 0 درصد فلاوانول و ايزورامنتين و كمپفرول.

خواص درمانى:

1- پنج تا ده گرم از آن را دم كنيد و آب صاف ‏كرده آن را به مرور بنوشيد. مسهلى قوى است، مسهل بلغم و صفرا و اخلاط و مواد سوخته و زايد بدن مى‏باشد و مواد زائد را از مغز و شش‏ها و دستگاههاى داخلى جذب نموده و از راه دستگاه گوارش دفع مى‏نمايد، براى درمان صرع و جنون و سردردهاى كهنه و درد پهلوها و تنگى‏نفس و تشنج ماهيچه ‏اى و جوشهاى كهنه‏ اى كه با معالجات سطحى و جلدى مداوا نمى‏شود همچنين درمان بيمارى وسواس مؤثر مى‏باشد، پوست را درخشان مى‏كند، پاك‏كننده دماغ است و براى درمان بيمارى روانى مصرف مى‏شود، براى درمان‏ سياتيك و جرب و ريزش مو و كشتن و دفع كردن كرم معده و رفع شقاق دست و پا و درد مفاصل حاصل از بلغم و صفرا بسيار نتيجه ‏بخش است.

2- چهار گرم از آن را در آب جوش ريخته و بجوشانيد بعد آب آن را صاف نموده بنوشيد. صفرا را برطرف مى‏سازد، ورم و درد شصت پا يا نقرس را درمان مى‏كند.

3- براى برطرف كردن يبوست اطفال يا آب دم‏كرده آن را روى شكم طفل بماليد و يا مادر آب دم كرده سنا بخورد تا شكم طفلش كار كند.

4- بيست گرم از آن را با سى گرم ليموعمانى خشك بجوشانيد و آب صاف‏كرده آن را با نبات شيرين كنيد و صبح ناشتا بنوشيد و يا بيست گرم از آن را دم كنيد و پس از خنك شدن آب آن را با مقدارى آب آلو مخلوط كرده و صبح ناشتا بنوشيد. يبوست معده كه از سردى و برودت باشد را درمان مى‏كند.

5- اگر چند روز چهار برابر وزن آن روغن زيتون روى آن بريزيد و بجوشانيد و بخوريد. مسهل است و درد كمر و بواسير را درمان مى‏كند.

6- آن را در سركه دم كنيد آن‏قدر كه غليظ شود. ماليدن آن سركه براى درمان عوارض پوستى و جرب نافع است.

تذكر: 

زنان شيرده و باردار بايد از مصرف آن پرهيز نمايند، مصرف بيش از حد مجاز آن ايجاد ناراحتى و آشفتگى و به اصطلاح ايجاد نوعى قولنج مى‏نمايد.

سناى برّى‏

نام‏هاى ديگر:

دغدغك- درگنده- قلوته.

Sene b tard- Balandier- Faux Sene- Baguenaudier- Clou. glou- Bastard Senna

مشخصات:

گياهى است از خانواده‏Leguminosae ، تيره فرعى‏Papilionaceae ، درختچه ‏اى است به بلندى يك تا چهار متر برگهاى آن مركب از هفت تا سيزده برگچه، روى برگچه‏ ها صاف و پشت آنها با كرك‏هاى خزى پوشيده ‏شده و شكل آنها تخم‏ مرغى به طول شش تا ده سانتى‏متر مى‏باشد. گل‏هاى آن زرد و درفش آنها داراى خالهاى قهوه ‏اى مايل به سرخى است، پايك گل داراى كركهاى خزى پراكنده مى‏باشد. ميوه آن نيام، غلاف آن به طول پنج تا شش سانتى‏متر كه در آن تخمهايى به رنگ قهوه ‏اى شفاف و كوچك و پهن قرار گرفته است و اگر غلاف ميوه رسيده آن را بين انگشتان كمى فشار دهند فورا شكاف برمى‏دارد و مى‏تركد. اين درختچه به حالت خودرو در ايران در جنگل‏هاى ارسباران و نواحى مرزى خراسان و ارتفاعات البرز و در پل زنگوله و در كرج ديده مى‏شود. در مناطق مديترانه ‏اى اروپا و هندوستان نيز مى‏رويد.

برگ سناى برى‏

تركيب شيميايى: يك ماده تلخ- تانن- اسانس- يك اسيد متبلور خرمايى‏رنگ.

خواص درمانى:

چهل تا يك‏صد گرم از آن را در يك ليتر آب جوش دم كنيد و صاف‏كرده آن را بعنوان مسهل به مرور مصرف نماييد.

سناى چمنى‏

نام‏هاى ديگر:

Cratiole- Gratiole Officinale- Hedge hyssop- Herbe au Pauvre homme

مشخصات:

گياهى است از خانواده‏Scrophulariaceae ، علفى به بلندى در حدود يك وجب. برگهاى بدون دمبرگ، بيضى، نوك‏ تيز و اطراف برگ در نزديكى نوك برگ مقدارى دندانه دارد. گل‏هاى آن به رنگ سفيد صورتى از كناره برگ‏ها در كنار ساقه ظاهر مى‏شوند. ميوه آن تخم ‏مرغى و كوچك داراى دو خانه است. اين گياه معمولا در كنار آبهاى راكد و خاكهاى مرطوب در مناطق آمريكاى شمالى، اروپا و قسمتى از آسيا مى‏رويد، در ايران نيز وجود آن را كارشناسان روسى تأييد كرده‏ اند.

تركيب شيميايى:

گلوكوزيد گراتيولين- گراتيوزولين- گراتيولاكرين- آنتيرينيك‏اسيد.

خواص درمانى:

1- سه تا پنج گرم برگ تازه يا 4 تا 8 گرم برگ خشك آن را در يك ليوان آب جوش دم كنيد بعد صاف كرده و آب آن را پنج قسمت كرده و پنج بار در شبانه‏ روز بنوشيد.

مسهل قوى است، تب بر و مقوى قلب و ضدّ نقرس مى‏باشد، مدرّ است و ترشحات غدد و كليه را تحريك مى‏كند و در رفع مسموميت‏ها تأثير خوبى دارد.

2- دو تا چهار گرم از آن را در يك ليوان آب جوش دم كنيد و با آب آن تنقيه كنيد. براى كاهش تب اثر محسوس دارد.

سناى كاذب‏

نام‏هاى ديگر: كپسول- چيپول- قدقدك- دغدغك- سناى بيابانى- سناى مغربى- قلوته- درگنده- دارگنده.Coronille -Coronille Variee -Crown Vetch –

مشخصات:

گياهى است از خانواده‏Leguminosae ، تيره فرعى‏Papilionaceae ، چندساله علفى كه طول بلندترين ساقه آن تا هشتاد سانتى‏متر مى‏رسد. برگهاى آن مركب متشكل از نه تا يازده برگچه بيضى‏ شكل كوچك. گلهاى آن به صورت گروهى شبيه تاج در انتهاى شاخه گل‏ دهنده به رنگ ابلق سفيد و قفايى در بهار ظاهر مى‏شود. ميوه آن به صورت گروهى غلاف نازك و دراز و نوك‏تيز است‏

كه همه از يك نقطه خارج مى‏شوند و هر غلاف بندبند و در هر بند يك عدد تخم وجود دارد. اين گياه در جنگل‏ها، كنار پرچينها در دامنه‏ هاى مرطوب رو به شمال كوهستان در اروپا و مناطق مديترانه‏اى و سوريه و ايران مى‏رويد، در ايران در مناطق شمالى در عمارلو، كبوترچاك، در آذربايجان، اراك، لرستان، اشتران‏كوه و همدان به‏ طور خودرو مى‏رويد و در بعضى مناطق ديگر دنيا نيز كاشته مى‏شود.

برگ سناى كاذب‏

خواص درمانى:

آب دم‏كرده رقيق آن را بنوشيد مدرّ است و مسهل مى‏باشد.

تذكر:

چون اين گياه ايجاد مسموميت مى‏كند لذا مصرف آن بايد با احتياط و حتما با نظر پزشك باشد.

منابع و مواخذ