جستجو
< همه موضوعات

گیاه زرشک نیرودهنده معده و کبد

گیاه زرشک گياهى است از رده دولپه ‏ايهاى جدا گلبرگ كه تيره مخصوصى، به نام تيره زرشكيان را به‏ وجود مى‏ آورد.

گیاه زرشک

مشخصات گیاه زرشک:

 گیاه زرشك، معمولى درختچه‏ اى است به ارتفاع 2 تا 3 متر كه معمولًا در حاشيه جنگلهاى غالب نقاط اروپا و ايران مى‏رويد،

ريشه و برگ و ميوه آن به مصارف دارويى مى‏رسد.

رنگ زرشك سرخ بنفش مايل به سياهى است، مقدار خوراك آن تا 12 گرم. نافع جوش و سيلان خون و بواسير و ضعف كبد مى‏باشد،

مقوى جگر است، با آب افسنتين مقوى معده است.

گیاه زرشک دو نوع است:

نوعى زرشك جلگه‏اى كه گرد و سرخ رنگ است. ديگرى زرشك ريگى يا كوهى كه سياه رنگ و مستطيل مى‏باشد و سياه از سرخ قويتر است.

ميوه زرشك به دو نوع كلى بى هسته و با هسته تقسيم مى‏شود،

نوع بى هسته آن معروف به زرشك پلوئى و نوع هسته‏ دار آن جهت تهيه آب زرشك و شربت زرشك به كار مى‏رود.

زرشك داراى قند، اسيد ماليك، اسيد تارتريك است و شربت آن به عنوان ضد صفرا و مدر به كار مى‏رود،

زرشك سرشار از ويتامين‏C است به‏ طورى كه هر 100 گرم آن 200 ميلى‏گرم ويتامين‏C دارد ضمنا 230 واحد ويتامين‏A و 60 ميلى‏گرم كلسيم، 1/ 1 ميلى‏گرم آهن و 372 ميلى‏گرم پتاسيم دارد.

يك نوع آن زمينى بوده و داراى گلهاى قرمز رنگ كه اغلب براى زينت باغها كاشته مى‏شود.

اين گياه ميزبان زنگ غله بوده و اغلب اگر در كنار مزارع غله كارى باشد بايد كنده و محو گردد.

روايت از جابر بن حيان:

زرشك ضد خونريزى و ضد مرفين ترياك است، اين گياه اشتهاآور و در عين حال كه ملين است ضد اسهال هم است.

آن اسم فارسى است و به فارسى زارج و زرمگ نيز مى‏گويند.

و به عربى انبرباريس و امبرباريس مى ‏نامند و آن مويه درخت خاردار است كه خارهاى آن مثلث، يعنى هر جا كه خار رسته سه خار يكجا با هم رسته و برگ آن سبز مايل به سياهى و شبيه به برگ ياسمين و بزرگتر و باريكتر از آن است

و گل آن زرد مايل به سفيدى و سرهاى آن مجتمع و بزرگى درخت آن به قدر دو تا سه قامت و قريب به درخت سيب صحرايى نيز مى‏باشد

و ميوه آن مدور و سرخ رنگ و محل روييدن آن بيشتر كوهستانها و دامنه كوه نزديك به آب و در خراسان و شيروان و اطراف شيراز و شام و روم و اندلس و غيره مى‏باشد.

ميوه آن خوشه‏ دار كوچك و طولانى و در خامى سبز و بعد از رسيدن سرخ مائل به كبودى يا سياه مى‏گردد و هنگام رسيدن آن تابستان است.

زرشك حافظ صحت و از بين برنده صفرا و مسكن حدت آن و نافع جوش خون و ضماد آن با خاصيت نافع اورام حاره، و چون زرشك را در گلاب تر كنند و داخل چشم چكانند رطوبت آن را خشك مى‏نمايد و بقاياى رمد كهنه را نفع كند.

تركيبات شيميايى گیاه زرشک:

در ريشه و پوست و برگ گیاه زرشك ماده الكالوئيدى وجود دارد، به نام بربرين كه به شكل كريستال‏هاى زرد رنگ سوزنى شكل است. در آب گرم و الكل حل مى‏شود.

زرشك درختى است معروف كه در مى‏ريزند و به عربى انبرباريس خوانند و بعضى گويند انبرباريس درخت زرشك و حب الانبر باريس زرشك باشد و نام گلى هم هست، خوشبوى از گلهاى هندوستان.

جوشانده ريشه گیاه زرشك مسهل ولى برگ و دانه‏ اش قابض است.

از جوشانده ريشه گیاه زرشك با شيرين بيان موميايى تهيه مى‏شود كه ماليدن و خوراك آن نافع درد پا و كمر و ضرب ديدگى مى‏باشد. (براى كمردرد با آب تره و براى ضرب ديدگى با آب ماليده مى‏شود).

مزاج گیاه زرشک:

سرد و در آخر سوم خشك است.

اندامان غذا:

گیاه زرشك معده و كبد را نيرو دهد و در رفع تشنگى بسيار نافع است.

اندامان دفعى:

گیاه زرشك شكم را بند مى ‏آورد، از خراش روده جلوگيرى مى‏كند، نوشيدنش براى قطع سيلان رطوبتهاى مزمن رحم بسيار مؤثر است.

اگر زن باردار چوب زرشك را سه بار به شكم بزند، يا شكم را با زرشك ببندد سقط جنين مى‏كند. از خونريزيهاى زيرين جلوگيرى مى‏نمايد.

كتاب همدرد اسم طبى آن راBERBERIS -ARISTATA نوشته است و آن را در نسخه ‏هاى مقوى معده و جگر با داروهاى مفيد استعمال كرده،

براى قى و اشتها آوردن خوراك استعمال كرده، در بعضى نسخه‏ هاى مقوى قلب مسكن اعصاب، اسهال و براى كرم شكم استعمال نموده است.

نسخه ‏اى به نام جوارش فواكه براى قوت قلب و اعصاب و جگر،

زرشك را با بادرنجبويه، دارچين، رب گلابى كوهى، رب انار ترش، رب انار شيرين، رب غوره، سماق، شكر، مصطكى، روغن، جوهر ليمو ترش مخلوط كرده استفاده كرده است.

نيز در بعضى نسخه ‏هاى تصفيه خون و اسهال استفاده شده است و نيز با انار دانه و سماق و گشنيز و نمك دريايى، مخلوط شده براى سوء هضم و جلوگيرى از قى و اشتها آوردن استفاده شده

و كتاب همدرد اين نسخه را از شيخ الرئيس نقل كرده است و نيز قرصى به نام قرص زرشك براى امراض جگر و معده بيان كرده و بيشتر نسخه‏ هاى مفرحات، مسكنات و مقويات و مصفى خون زرشك را شامل كرده است.

زرشك ميوه درخت خاردارى به نام شيطرج مى‏باشد و ساق آن را دارهلد مى‏گويند و ميوه آن را زرشك و بعضى‏ها ميوه آن را كشمل، و حضض، عصاره ساق شيطرج مى‏باشد كه آن را در هندى رسوت مى‏گويند.

رنگ زرشك سرخ، ذائقه ترش و شيرين، مزاج سرد و خشك، مقدار خوراك از 3 تا 5 گرم.

خواص درمانى گیاه زرشک:

شراب گیاه زرشک داراى مزه ترش و اثر قابضى دارد و براى بيماران تب‏دار و مخلوط آن با ژولب جهت ضد عفونى و دفع كرم مفيد است.

از ريشه و پوست و ساقه آن جهت دفع يرقان و براى معالجه امراض صفراوى استفاده مى‏شود.

شربت آنكه آب زرشك باشد و با هم‏وزن آن آب سيب كه با آب ليمو و شكر قوام آورند جهت دفع سموم قتاله و گزيدگى مار و خفقان و غش و ضعف اشتها مفيد است.

دانه زرشك مقوّى معده و قلب و كبد و براى رفع تشنگى مفيد است و موجب غليان خون است با داروهاى گرم مانند زنجبيل و فلفل و دارچين مقوّى كبد و دافع اسهال و رافع ضعف جگر است.

با زعفران جهت صلابت جگر مفيد و مخلوط آن با افسنتين جهت تقويت هاضمه مفيد است.

طبيخ پوست ريشه زرشك مقوّى جگر و جهت درد جگر مفيد است و براى كرم جگر گوسفند كه معمولًا كپلك گفته مى‏شود نافع است.

مضمضه با طبخ آن براى تقويت لثه و درد دندان مفيد است.

حقنه يا تنقيه آن چرك و زخم معده را التيام مى‏دهد و علاج مى‏سازد. صفرا را مى‏شكند، عطش و گرمى معده را دور مى‏كند، خفقان گرم و ضعف اشتها را مفيد است.

ميوه زرشك سرخ مايل به سياهى و چوب درخت آن دارهلد و عصاره آن رسوت مى‏باشد،

 معده و جگر را تسكين مى‏دهد، در تبهاى‏ صفراوى عطش را ساكن مى‏كند، براى جلوگيرى از قى صاف كرده آن را همراه با آب مى‏خورند.

در صلابت جگر با زعفران و با غذا هم مى‏خورند. نفع خاص: نافع امراض صفراوى، مضر براى مزاج بلغمى، مصلح آن شكر با ميخك، بدلش: زراوند و صندل سفيد است.

شربت آن در بركندن صفرا بسيار مؤثر است.

اين ميوه داراى ترشى مخصوصى است، شبيه آنچه در سيب ترش ديده مى‏شود و به ‏علاوه داراى قند و چندين ترشى ديگر است،

ريشه درخت زرشك به علت داشتن تركيبى به نام برى سرين داراى اثر مسهلى بوده و ضد تب مى‏باشد و براى ترك ترياك مفيد است.

برگهاى درخت زرشك داراى مقدارى زياد ويتامين‏C بوده و درمان رقيق شدن خون است

آب زرشك بسيار خنك است و صفرابر و مسكّن تشنگى است و حرارت معده و جگر را فرو مى‏نشاند.

براى باز كردن درمان استسقا و سردى معده و معالجه اسهال كه از ضعف جگر يا به سبب زيادى بلغم باشد، نافع است

جهت تقويت هاضمه با زعفران تجويز مى‏شود.

جهت بزرگى كبد و سختى ادرار توصيه مى‏شود، از رنگ قرمز زرشك در رنگريزى استفاده مى‏شود.

و چون آب زرشك با آب سيب به مقدارى مساوى مخلوط كرده و معادل نصف آب زرشك آب ليمو اضافه كرده و به آن مقدارى شكر افزوده و به قوام آورند تا بسته شود

معجونى به دست مى ‏آيد كه پادزهر سموم، مخصوصا ضد سم افعى است و ترياق كبير را نيز به همين دستور درست مى‏كردند و به آن مقدارى مرواريد محلول در آب ترش ترنج مى ‏افزودند.

اين معجون علاوه بر خاصيت پادزهرى كه دارد، درمان تنگى نفس و غش بوده، غم وغصه و بى ‏اشتهايى را از بين مى‏برد.

دانه ‏هاى زرشك به تنهايى يا مخلوط با ادويه مناسب جهت زخم معده و دل درد و اسهال تجويز شده است.

براى معالجه كسانى كه با ترياك مسموم شده ‏اند معمولًا جوشانده‏ اى از ريشه درخت زرشك استفاده مى‏كنند.

به خانمهايى كه دوره يائسگى آنها نزديك است يا اختلالات رحمى دارند توصيه كنيد كه از خوردن زرشك غفلت نكنند.

ضمادش را بر دملهاى گرم گذاشتن بسيار مفيد است.

خواص گیاه زرشک بصورت خلاصه

۱)قابض است
۲)تقويت كننده قلب و كبد است
۳)بواسير خوني را درمان مي كند
۴)خونريزي را برطرف مي كند
۵)براي برطرف كردن بيماريهاي كبدي مفيد است
۶)صفرا بر است
۷)دم كرده زرشك را براي برطرف كردن ناراحتي هاي دهان غرغره كنيد .

خواص ريشه و پوست ساقه

۱)صفرا بر و مسهل است
۲)كبد را پاك و تقويت مي كند
۳)اعمال دستگاه گوارش را منظم مي كند
۴)سوء هاضمه را از بين مي برد
۵)بي اشتهايي را برطرف مي كند
۶)براي رفع يبوست مفيد است
۷)در درمان يرقان و زردي موثر است
۸)نقرس و روماتيسم را برطرف مي كند
۹)خانم هائيكه بين دو عادت ماهيانه خونريزي دارند بايد براي برطرف كردن آن از ريشه و ساقه زرشك استفاده كنند .
۱۰)آنهائيكه مبتلا به ورم طحال هستند مي توانند براي معالجه از اين گياه كمك بگيرند .
۱۱)واريس را درمان مي كند .
۱۲)براي معالجه بواسير نافع است .
۱۳)براي برطرف كردن سوزش ادرار مفيد است .
۱۴)فشار خون را پائين مي آورد
۱۵)براي شست وشوي چشم مي توانيد از جوشانده ريشه و ساقه و زرشك استفاده كنيد .

خواص برگ زرشك

۱-آب آوردگي بدن را برطرف مي كند .
۲-اسهال هاي مزمن را درمان مي كند .
3-برگ زرشك داراي مقدار زيادي ويتامين C مي باشد بنابراين در درمان بيماري اسكوربوت اثر مفيد درد .
۴-جويدن برگ زرشك باعث محكم شدن لثه و دندان مي شود .
۵-در موقع آنژين و گلو درد ، دم كرده برگ زرشك را غرغره كنيد 

منابع و مواخذ

 

Previous گیاه انزروت مليّن و مسهل بلغم
Next گیاه اقاقیا رفع اختلال صفرا
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله