جستجو
< همه موضوعات

گیاه ایرسا مقوی قلب و نافع درد جگر

گیاه ايرسا به لغت يونانى به معنى قوس و قزح است و مراد از آن سوسن كبود برّى است كه رنگش مركب از سفيدى و زردى و بنفش است.

گیاه ایرسا

مزاج گیاه ايرسا:

گرم و خشك در سوم است و كهنه آن گرمتر و خشك‏تر از تازه آن است.

تعريف گیاه ایرسا:

بيخ سوسن كبود برّى و جبلى پهن و درازتر و به قدر انگشتى، در دوم گرم و خشك، كمتر و ملطّف و مسهل ماء اصفر و بلغم غليظ و جهت سينه و شش و مغز و درد جگر و سپرز و لرز كه از برودت باشد

و ضيق النفس و ربو و اعيا و احتباس حيض و استسقاء و يرقان و بواسير و عرق النساء و امراض رحم و با سركه جهت گزيدن هوام و ورم و سدّه سپرز و با الكل جهت پاره شدن عضُل و بى آب جهت بوى چيزى چون مضغ كنند

خواص درمانی گیاه ایرسا:

 ضماد گیاه ایرسا كه پخته كنند جهت درد رحم و صلابت آن و رحم و اورام صلبه و مزمنه و خنازير و با سركه جهت درد سر و باد و خربق سفيد جهت كلف و فرزجه ‏اش با عسل جهت اخراج جنين و ذرورش جهت روياندن گوشت و استخوان

و التيام بر زخمهاى غاير و بدبوى ناسور و با عسل جهت پاك كردن چرك زخمها و جلوس در طبيخش جهت صلابت مقعد و رحم و امراض بارده آن و قطور طبيخ آن با سركه جهت نزلات و روى گوش

و مضمضه گیاه ایرسا جهت‏ درد دندان و روغن آن جهت گشودن افواه عروق و بواسير و آشاميدن آن جهت رفع سميّت و غرغره آن با ماء العسل جهت خشونت قصبه ريه مفيد است.

و بدلش جهت مشابهت رنگ گل اين بدان و كورس نيز گويند و به رومى ابريمون و سريانى عقاراسوسايى نامند و به فارسى مشهور به بيخ بنفشه است و آن بيخ سوسن آسمانى يعنى كبود كوهى است.

حشيشه آن با برگهاى طويل و سطبر شبيه به برگ سوسن برّى و درازتر و لزج‏تر از آن و از وسط گياه آن ساقى بر مى‏آيد،

بر سر آن گل مختلف رنگ مركب از سفيدى و زردى و كبودى و بر آن نقطه ‏هاى متوازى و برگ آن گل شبيه و برگشته و اندك خوشبو و بيخ آن سخت و گره‏ دار و پهن و دراز به قدر انگشتى و خوشبو

و پوست آن كبود و سرخ و رنگارنگ و مغز آن مايل به زردى و سرخى و بعضى بسيار سفيد و چون كهنه شود كرم خورده گردد و به سبب رطوبت در وسط آن شيره هست.

بهترين گیاه ایرسا ماقدونى و هندى سخت سطبر گران وزن كثيف كه مشكل كوفته شود و مايل به سرخى و گره‏ دار و خوشبو لذا زبان و بوى آن محرك عطاس به قوت وقت كوبيده آن مى‏باشد، آن را در آخر ربيع و آخر ماه و در شب از زمين برآورند.

براى آن كه در وسط ربيع و اوايل ماه و در روز رطوبت متحرك مى‏باشد. ماده زودتر فاسد و متعفن مى‏گردد.

ريسمان كتان بسته و در سايه خشك نمايند كه عفونتى در آن راه نيابد و سست و متخلخل اجزا و بلند و باريك نباشد و سفيد آن كه رومى است ضعيف ‏العمل‏تر از آن است و كهنه و كرم خورده و سوراخ‏دار نباشد. به قول شيخ الرئيس گرم و خشك است.

بيخ گیاه ايرسا معتدل است و ملطّف و مسخّن و مفتح، منقى، منضج، جالى، قابض و اندك آن حافظ صحت ارواح است.

و گيلانى گفته در اين دوا تحليل و تجفيف و جلائست و تحليل آن قوى است و ضماد جوش داده آن طين صلابات و اورام غليظه مزمنه است و خنازير، بثور، لبينه و نافع قروح چركناك و در بدبويى نواصير و قروح غائره را ببرد

چنانچه بيخ گیاه ایرسا را با سركه و شراب بخورند جهت نفع عضله اوجاع، مفاصل، عصب، فالج و اختلاج است و طلاى آن مزيل كلف و چون با سركه و با خربق سفيد بسايند در اين باب قوى‏ گردد.

ضماد گیاه ايرسا با سركه در روغن گل بر سر جهت صداع نافع و عطسه مى ‏آورد، بنابراين خواب ‏آور و تخم آن نيز مزيل صداع مزمن است و از منومات مجربهاست. نوشته ‏اند:

استفاده از برگ گیاه ایرسا سه روز متوالى جهت شقيقه، ضماد كف آن جهت سكته و تشنج، نوشيدن بيخ و برگ آن از براى راحتى روح و طبيخ و بيخ آن جهت اختلاج رعشه و رعده و سكته و فالج و استرخا و فزع صبيان در خواب و نسيان

و ازدياد قوت حفظ و نافع زكام و به دستور خوردن جرم آن عطسه آوردن به جرم آن جهت اخراج اشك و رطوبات زائده از چشم و چون با عصاره تازه آن اكتحال نمايند

و قطور طبيخ بيخ گیاه ایرسا با سركه در گوش جهت قطع نزلات بارده، مضمضه به آب طبيخ آن مسكن درد دندان و لهات را لاغر گرداند و جويدن جرم آن دافع بد بويى از دهن است.

براى ربو و سرفه و بخصوص از رطوبت غليظ و نافع ذات الريه بلغمى و عسر النفس و خناق بلغمى و خشونت قصبه ريه و حلق و سينه و درد پهلو و ذات الجنب و درد سينه

و دفع فضول غليظ محتبس در سينه و عسر الدفع و مانع از خروج نفث و تنقيه آن از اخلاط غليظ و در امراض سينه مطبوخ آن يا جرم آن با شيره انگورى بخورند و مسكن عطش

و رافع فضول نازل از دماغ به ‏سوى سينه و منقى از آن است و آن مقوى قلب و روح و نافع درد جگر و طحال بارد و مزيل و لرزه است.

چون با سركه بنوشند براى طحال خوب است زيرا كه طحال سركه را دوست مى‏دارد و آن را به‏ سوى خود مى‏كشد لذا شراب آن نافع استسقاء است.

به سبب تحليل مواد آن و تقويت جگر و دفع نافع يرقان و مفتح افواه بواسير، اسهال و محرق از مره صفرا نمايد، خوراك آن از چهار درم تا هفت درم به ماء العسل بخورند

و به قول شيخ:

عصير گیاه ایرسا محلول ماء العسل منقى بلغم غليظ و مخرج آنست و چون كهنه سوراخ دار آن بخورند زرد آب و مره صفرا و بلغم برآورد و گفته‏ اند كه قوت اسهال كهنه آن زياده است و حقنه آن به جهت عرق النسا و بدبويى نواصير و قروح باطنى و بردن لحم زائد نواصير و حمول آن جهت سيلان مذى و كثرت احتلام و حرقت البول و عسر ولادت است

و مدر بول و حيض است و چون در آب طبيخ آن بنشينند براى صلابت رحم و مقعد و اوجاع بارد آن نافع است، آشاميدن مطبوخ و بدستور جرم آن دو درم با شراب جهت امراض رحم و انشقاق و تفتيح سده آن و احتباس حيض مفيد است

و چون جوش داده گیاه ایرسا را يا ضماد كنند، فم رحم بگشايد و چون فرزجه آن با عسل، زن بردارد، اسقاط حمل كند و نوشيدن آن با سركه يا عسل نافع عرق النساء و اعيا و گزيدن مار و هوام و طيور و سده طحال و لرزه حميات است و ضماد آن بر جاى گزيدگى‏ها نافع است.

مقدار شربت گیاه ایرسا از دو درهم تا دو مثقال است و گويند: از يك درم تا سه درم و به قول شيخ نيم اوقيه تا هفت درم است. شارح كازرونى گويد.

در اين زمان اين قدر استعمال نمى‏كنند بلكه كمتر از اين و آن مضر ريه است

مصلح گیاه ایرسا عسل و مغثى و مقى مصلح آن ربوب ترش و بدل آن نيم وزن ريوند چينى و در اسهال ماء اصفر ثلث وزن آن ماذريون با سه اوقيه شير شتر است.

ماليدن روغن گیاه ایرسا رافع اعياد لرزه است و جهت تشنج امتلائى و گشودن دهن عروق بواسير نافع است.

گيلانى گويد:

روغن ايرسا كه روغن سوسن است يعنى روغن سوسن سفيد

مى‏توان گفت قويتر از آن و چون انگشت بدان چرب كرده و وقت قى در حلق اندازند، اعانت بر تسهيل قى مى‏نمايد و آشاميدن يك اوقيه آن مسهل قوى و غرغره آن با ماء العسل جهت ازاله خشونت قصبه ريه نافع است قطور آن با سركه در گوش نافع صداى گوش و چكانيدن آن در بينى رافع بوى بد منخرين و نافع زكام و مخرج رطوبات غليظه از دماغ و مانع نزلات مزمنه است، بدل روغن آن روغن غاز است.

معلوم شد كه ايرسا را به يونانى قوس و قزح گويند و نام بيخ سوسن آسمان گون هم هست و چون گل آن زرد و سفيد و كبود است آن را ايرسا گويند زيرا كه شبيه قوس و قزح است

شكوفه‏ هاى گیاه ايرسا منحنى بر ساق او و آن را سه برگ است از بيرون يعنى شكوفه آن در ميان اين سه برگ، سه برگ ديگر است، يعنى مخالف آن سه برگ كه از بيرون آنست،

در شكوفه‏ اش رنگهايى مختلف از سفيد و زرد و بنفش، برگهاى آن ستبر است و بيخ آن سخت و پيوندها دارد و بوى آن خوش است.

منابع و مواخذ

Previous گیاه باقلا نافع برای انواع ورم ها
Next گیاه انیسون تسکین دل درد و دلپیچه
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله