جستجو
< همه موضوعات

گیاه اشنان تسهيل كننده عمل هضم

گیاه اشنان در شوره ‏زارها و سواحل درياها مى‏رويد. در غالب نواحى اروپا، آفريقا و آسيا نيز پراكنده است.

گیاه اشنان

نام های دیگر گیاه اشنان :

نوع بدون برگ را به لاتينى‏salecornia herbacea s .perennis

mill, s. stricta willd

به فرانسه‏s .herbacee ,salicorne commune

به انگليسى‏samphire ,glasswort

به آلمانى‏glasschmalz

به ايتاليايى‏SALICORNIA ERBACEA

و به عربى خريس و قلى‏Qalli مى‏گويند.

نوع برگ دار را به لاتينى‏salsola kali

به فرانسه‏soude couchee ,kali ,soude

به انگليسى‏kali ,saltwort

به آلمانى‏sodapflanze ,kalisalzkraut

به ايتاليايى‏Erba cali ,soda

و به عربى: حرض‏Hhurd و شوك احمر مى‏نامند.

اشنان را به لاتينى:sEidlitzia rosmarinus وsalsola soda به اسامى اشنون، اشنوم، اشنيان، بلار و بلال مى‏گويند.

اشنان و اشنان القصارين را در گياه‏شناسى:salsola kaki و غاسول را:fruticosa salicornia مى‏خوانند.

اشنان را در لاتينى:salsola kali و در فرانسه:soudede foulons مى‏گويند. اشنان معرب از فارسى است و آن را به تازى: حرض (horz) خوانند.

اشنان به دو گياه به نامهاى:anabasis وsalicornia گفته مى‏شود و در شام آن را الخمام مى‏گويند. نيز به نام علمى:arthrocnEmum glaucum مى‏نامند. و از خانواده رمراميه‏chEnopodiacEaE مى‏باشد.

همدرد در كتاب ادويه در فهرست اشنان را به نام:haloxylon myltiflorum نوشته است.

در هريرود آن را:anabasis Erispoda bEnth Et hook f مى‏گويند و براى تهيه قليايى به نام بريلا بكار برده مى‏شود.

ابو حنيفه گويد: آن را حمض، حرض، غاسول و اشنان قصّارين مى‏نامند.اشنان را كنستو و نستواك و به هندى لانابوتى و به فارسى غاسول مى‏گويند.نوعى كه شبيه به سرگين گنجشك است را كرمك و قاقلى مى‏نامند و بسيار لطيف است.

به رومى: اروقلس، به يونانى: مرسيون، به فارسى: اشنان گازران، چوغان، كاگل و كرمك، و به هندى: كطول گويند.

محل رويش گیاه اشنان:

نوع بدون برگ: نواحى مختلف البرز، اطراف تهران، ورامين، مردآباد، بندرگز، اراك، تراميس و تبريز است.

نوع برگ دار: در غالب نقاط ايران مخصوصا نواحى شمالى البرز، كرج، آذربايجان، اروميه و بلوچستان مى‏رويد. در اطراف بجنورد به فراوانى يافت مى‏شود بيشتر در شنزارها، خرابه‏ ها و زمينهاى خشك مى‏رويد.

ترکیبات شیمیایی گیاه اشنان

داراى مواد هيدروكربنه، ازته، استرول، كولين، بتائين، فلوبافن و اسيد اكساليك مى‏باشد.

اشنان بيشتر در صنعت مورد استفاده قرار مى‏گيرد و در طب بصورت ماليدنى و خوردنى (طبق دستور) استعمال مى‏شود.

مقدار خوراك از 1 تا 3 گرم است. 

خوراك زياد آن مسقط جنين و كشنده است. محل رويش آن در غالب نقاط ايران است.

اشنان درختچه ‏اى از تيره اسفناجيان، خاص نواحى گرم و كويرى و داراى برگهاى‏ متناوب با گلهاى منفرد و يا دوتايى (دوقلو) است.

داراى دو نوع:

بدون برگ كه داراى شاخه‏ هايى باريك و گره‏ دار و برگ دار كه برگهاى آن كوچك و كلفت است، مى‏باشد.

ترکیبات شیمیایی نوع بدون برگ:

اعضاى اين گياه داراى متجاوز از 93 درصد آب و تركيباتى نظير مواد ازته به مقدار 15/ 1 درصد و مواد هيدروكربنه در حدود 3 درصد است، بعلاوه داراى استرول، كولين، بتائين، فلويافن و به مقدار بسيار كم از اسيد اكساليك است ولى با اينكه اغلب در سواحل دريا يافت مى‏شود، فاقد يد است.

ترکیبات شیمیایی نوع برگ دار:

در خاكستر آن مقدار زيادى كربنات پتاسيم يافت مى‏شود. از نوعى كه بدون برگ است شوره قليايى (سديم كربنات) بدست مى‏آورند.از سوخته آن سودا حاصل مى‏شود.

در هند قديم مادّه قليايى بنام (سجى) سرى كاك شارا از آب آن تهيه مى‏كردند و هنوز اين طريقه مرسوم است.

در زمان پلى نى در مصر نوعى ماده معدنى از اين گياهان تهيه كرده بودند كه آن را تاترم يا رسترايو مى‏گفتند

و از پكمان نقل كرده‏ اند كه در ارمنستان محلولى از اين انواع گياهان تهيه كرده و با آن لباس مى‏ شسته ‏اند و گياهى كه از آن ماده سرى‏لا درست مى‏شود، را در يونانى:SALT WORTS مى‏گويند. عربها اين گياه را از قديم مى‏شناختند

كه بعضى جاها آن را بنام پطاس و بعضى بنام سودا نوشته ‏اند و اخيرا آن را بنام القلى‏ALKALI مى‏نامند.

مزاج گیاه اشنان:

گیاه اشنان گرم و خشك در درجه دوم است.

مشخصات نوع بدون برگ:

گياهى است كه يكساله و داراى ساقه گره ‏دار و ناهموار به ارتفاع 10 تا 45 سانتى‏متر و حتى بيشتر از مشخصات آن اين است كه ظاهر بدون برگ و رنگ سبز يا سبز مايل به قرمز دارد.

برگهاى آن داراى وضع متقابل در محل بندهاى ساقه و حالت رشد نيافته مى‏باشد كه در تمام طول ساقه، در محل بندها، به صورت 2 غلاف پيوسته به هم ظاهر است.

گلهاى آن در ماههاى مرداد تا مهر پديد مى‏آيد. ميوه‏ اش كوچك و محتوى دانه پوشيده از تار است.

مشخصات نوع برگ‏دار:

گياهى است يكساله به ارتفاع 30 تا 60 سانتى‏متر، بى كرك و يا كرك‏دار است. ناحيه رأس برگها و براكته‏هاى گياه خاردار است. برگهاى آن حالت گوشتدار و تقريبا ساقه آغوش دارد.

انواع مختلف دارد:

يك نوع آن رطب كه گياهى بى برگ و شاخه‏ هاى آن باريك است و نوع ستبر آن را كه مى‏سوزانند آتشى بسيار گرم و بوى تند و دود ناخوشايندى دارد،

مزه آن شور است و از آن اشخار مى‏سازند. نيز نوع ديگرى از رطب كه به اندازه دو ذرع بزرگ مى‏شود

داراى پوستى مايل به سرخى، برگى ريز و ضخيم كه رنگ يك طرف آن سبز مايل به كبود و طرف ديگر آن سبز تيره با رطوبت زياد و سياهى است كه به هر چه بمالند آن را سياه مى‏كند.

از گياه تازه اشخار تهيه مى‏كنند و نوع سبز را غاسول مى‏نامند و لباسها را تميز مى‏كند.

البكرى گويد: اشنان گياهى بدون برگ است و داراى شاخه‏هايى باريك و تنه‏اى ضخيم است. وقت سوختن از آن بوى بدى به مشام مى‏رسد.

گیاه اشنان داراى دو نوع است، سفيد كه آن را چلغوز گنجشك مى‏نامند و بسيار لطيف است و سبز رنگ مى‏باشد.

از جنس شوره گياه است و از آن اشخار قليا سازند به اين طريق كه آن را بسوزند چون سوخته شود آب بر او زنند جرم آن منعقد شود و اشخار كنند و بدان جامه شويند.

داراى طعمى شور است و به دليل داشتن سوداى زياد به چيزى ماليده شود آن را سياه كند.

ساقه هاى گیاه اشنان گره‏ دار و شور است. باديه نشينان آن را به جاى صابون به كار مى‏برند.

صاحب مخزن الادويه توضيح داده كه اشنان چندين نوع است.

يك نوع آن بى برگ است و ساقه‏ هاى باريك و گره‏ دار به جاى برگ دارد و آن را:svaE dafruticosa گفته ‏اند.

اين گياه هميشه مرطوب، تازه و بزرگ و تنه آن كلفت و گره ‏دار است.

صاحب مخزن طريقه سوزاندن و تهيه خاكستر قليايى از آن را بيان نموده است.

نوع ديگر آن داراى تنه سرخ رنگ با برگهايى كه يك طرف آن سبزرنگ و طرف ديگر آن ارغوانى است و آن را:chEno podium atriplicis گفته‏ اند، مى‏باشد و آب آن براى درست كردن رنگ سياه مورد استفاده قرار مى‏گيرد.

اين گياه در مناطق سند و مولتان زياد ديده مى‏شود و براى تهيه ظروف سفالى و نقش آنها از آن استفاده مى‏كنند. ي

ك نوع ديگر آن داراى برگهاى سفيد است و آن را خرد العصافير وchEnopodium album نوشته‏ اند. و نوع ديگر كه در ايران آن را غاسول مى‏گويند با لاك حل كرده از آن مداد تهيه مى‏نمايند.

دكتر وات در كتاب فرهنگ صناعت اقتصادى هند، انواع زير را نوشته و گفته است كه از اينها قلى يا ماده قليايى‏alkali گرفته، در صنعت استفاده مى‏شود:

1-arthrocnEmum indicum (moq)

2-caroxlson foEtidum (moq)

3-caroxylon griff (moq)

4-salecrnia brachiata (roxb)

5-salsola kali (wild)

6-suaEda fruticosa (forsk)

7-suaEda indica (moq)

8-suaEda nudiflora (moq)

مزاج گیاه اشنان:

گرم و خشك در درجه دوم است.ماسرجويه مى‏گويد: مزاج آن در درجه سوم گرم‏ است.

خواص درمانی گیاه اشنان(نوع بدون برگ):

نوع بدون برگ: ضد اسكوربوت بسيار قوى و داراى اثر مقوى، تسهيل كننده عمل هضم، تصفيه كننده خون و مدر است. بعلاوه غذاى مناسبى براى مبتلايان به اوره خون و نفريت مى‏باشد. مصرف آن در موارد ورم احشاء و طحال، مخصوصا در بيمارى مالاريا، اثرى مفيد ظاهر مى‏كند.

خواص درمانی گیاه اشنان (نوع برگ‏دار):

اعضاى اين گياه داراى اثر ملين، ضد اسكوربوت و مدر است.اشنان جلا دهنده، پاك كننده، باز كننده‏اى قوى، سوزاننده، مدرى قوى، مسهل، حل كننده مواد غليظ در بدن و ماليدن مخلوط آن با عسل در چشم نافع زخمهاى چشم و دود نوع سبز آن فرار دهنده حشرات است.

مدر بول و حيض، مسهل اخلاط غليظ، ساقط كننده جنين و ماليدن آن از بين برنده گوشتهاى زياد زخمها است.

لباسهاى ابريشمى كه با صابون پاك نمى‏شود با اشنان پاك مى‏شود.گرد

گیاه اشنان دندان را شفاف مى‏كند و غير سمى است لكن مصرف زياد آن كشنده است. خوراك 3 درهم آن جنين مرده را بيرون مى‏آورد و دفع كننده صفرا است.

نويسندگان عرب آن را براى خارش و ترشحات زخم خشك مفيد ذكر نموده و نيز آن را مدر حيض و مسقط جنين گفته‏ اند و استعمال آب آن را بعد از غذا براى شستن دست و لباس ذكر نموده ‏اند.

خوراك نيم مثقال اشنان در حالت ناشتا حيض را جارى مى‏كند و ضماد آن نافع خارش از گرمى است. چنانچه همراه با پنبه بر محل درد دندان بگذارند، نافع درد دندان است.

خوراك سه درهم آن زرداب را دفع مى‏كند و 10 درهم آن كشنده است.ابن سينا گويد: خوراك نيم درهم آن نافع سخت ادرارى و باز كننده حيض است. اشنان را در لاك حل كرده و با آن مداد مى‏سازند.

خوراك آن از يك تا سه گرم است.خوراك آن از ربع تا نيم مثقال است.

گیاه اشنان يبوست، انسداد رگها، زردآب، استسقاء، بسته شدن خون حيض، خارش، درد، جرم دندان، اسكوربوت، ضعف، سوء هاضمه، كثيفى خون و اوره است.

تذکر:

گیاه اشنان مضر مثانه است 

مصلح 

مغز تخم كدو و عسل است. باعث جرب (نوعى خارش پوستى) مى‏شود و مصلح آن كيترا است.

صور دارويى گیاه اشنان:

به صورت خام (سالاد) يا پس از قرار دادن در سركه مصرف مى‏شود.

در بيمارى اسكوربوت، اگر شيره حاصل از گياه مصرف گردد عوارض آن به كلى رفع مى‏شود.

 

منابع و مواخذ

Previous گیاه اقاقیا رفع اختلال صفرا
Next صمغ اشق مفید برای برونشیت کهنه
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله