گیاه پیاز دشتی خلط آور

پیاز دشتی گياهى زيبا از تيره سوسنى‏ها كه داراى پيازى حجيم و بزرگ مى‏باشد.

نام های  گیاه پیاز دشتی :

پياز دشتى‏squill به هندى: كاندا،

به عربى: اسقال، عنصل.

به فارسى: پياز موش دشتى.

عنصل اسم عربى است و نيز به عربى عنصلان، بصل العنصل و بصل‏الفار مى‏گويند و به قول صاحب صيدنه در سريانى: اسفيل و اسقال و به فارسى: پياز دشتى و پياز موش (جهت آن كه كشنده موش است) مى‏گويند.

مشخصات گیاه پیاز دشتی:

گیاه پیاز دشتی غده اى است شبيه به پياز كه بزرگ، كوچك، كوهى و صحرايى مى‏باشد و بزرگ آن تا نيم رطل است. در اكثر كشورها زياد وجود دارد و توربانان بنگال لعاب آن را جهت استحكام و سختى به ريسمان و تاروپود پارچه پيش از بافتن مى‏مالند. قسمى از آن كشنده است. برگ آن شبيه به برگ زنبق، برگش و پياز ولى دراز و عريض‏تر از آن‏ها و ساقه آن توخالى و سبز مائل به زرد است و از ريشه پياز آن ساقه‏ اى كه كمى عريض است بر مى‏ آيد و بر سر آن گلهاى سفيد طولانى و بوى گل آن به بوى گل نيلوفر شبيه است.

عنصل پياز موشى است برگش به برگ سوسن، رنگ گلش مايل به سياهى و مزاج آن در درجه دوم گرم و خشك است.

گیاه پیاز دشتی گلهايش كوچك سفيد مايل به سبز و ميوه‏ اش به شكل كپسول و قهوه اى رنگ است و در تداوى (داروها) به كار مى‏رود.

اسقبل، پياز دشتى: نوعى از اين گياه در خراسان وجود دارد كه داراى گلهاى سفيد رنگ مى‏باشد. اين گياه را بصل الخنزير نيز گويند.

پياز جنگلى را به عربى: عنصل، عنصلان، بصل العنصل، بصل الفار، بصل البر و بصل القى، بصل الحنابل و بصل الحيه.

به فارسى: پياز دشتى و پياز موش.

به انگليسى:squill

به لاتينى:scilla urginea ,scilla urginea ,indica

به سانسكريت: بن پلاندو و به هندى: كاندا، كولى كاندا، كندا و جنگلى پياز گويند.

و نوعى پياز است كه در جنگلها روييده مى‏شود و خيلى تند است.

پياز جنگلى:urginea indica kenth

به انگليسى:indian squill

و به هندى: كندا و جنگلى پياز گويند.

گیاه پیاز دشتی در كتاب سانسكريت ذكر نشده، اما هندوها در قديم از آن دارو درست مى‏كردند.

اطباى هند (مسلمين) اين نوع پياز را با پياز اروپايى در فوايد طبى يكسان دانسته‏ اند و يونانيها آن را استعمال مى‏كردند. آنها اين پياز را با سركه و عسل مخلوط كرده به عنوان دارو تجويز مى‏كردند امروزه در بعضى تركيبات از اين فرمول استفاده مى‏شود. آن را هضم كننده، خارج كننده بلغم، ادرارآور و باز كننده قسمتهاى بسته شده بدن دانسته ‏اند و در امراض فلج استسقاء روماتيسم، سنگ كليه امراض جلدى و جذام استعمال‏ مى‏كردند. نيز آن را آورنده جريان توصيف مى‏كردند.

در اروپا گیاه پیاز دشتی از زمان‏hippocrates بقراط استعمال مى ‏شده و مصريها آن را در زمان قديم به الهه هديه مى‏كردند و آن را دور كننده ارواح بد مى ‏شناختند. عربها نيز آن را مانند يونانيها استعمال و آن را به نام بصل العنصل و بصل ‏الفار بيان كرده ‏اند در ايران آن را پياز دشتى گويند و مردم اروپا نظرات مختلفى در باره آن نوشته ‏اند علماى مسلمان هند گفته‏ اند كه اين نوع پياز بيشتر در شنزار كنار دريا روييده مى‏شود و رنگ آن را سفيد و طعم آن را تند و تيز گفته ‏اند.

تجزيه آن ازdragendorffs به اين نحو بيان شده است:

petroleum ether extract: 0. 630 I ether extract: 0. 820 I absolute alchol extract: 0. 251 I aqueus extract: 77. 03 I ash: 5. 96 I

بعضى انواع محلى گیاه پیاز دشتی به نام (scilla linn) lede bouria و نوعى پياز كوچك به نام‏l hyacinthoides كه در جنوب هند براى تب و تقطير و زيادى ادرار استعمال مى‏شود.

نيز نوعى ديگر به نام‏ledebouria maculata dalz از علماى جديد هند بيان شده است.

طبى:urgimea scilla steinh

در طب فارسى خواص گیاه پیاز دشتی همانند پياز معمولى است و اكثرادر فارسى از پياز دشتى بيشتر استفاده مى‏كنند چون قويتر است.

پياز عنصل قرمزredsquill كه از گياه مديترانه ى‏sauill به دست مى‏آيد در سال 1935 به عنوان جونده كش به كار مى‏رفت ولى هرگز بيش از يك جونده كش نبود ماده‏ موثر اين سم آلكالوئيدى به نام سيلارنين‏sciuorenin است كه جزء گليكوزيدهاى تقويت كننده قلب مى‏باشد.

فعاليت اختصاصى اين ماده به علت ناتوان كردن موشها در استفراغ سم است. به اين جهت ماده سمى جذب مى‏گردد. حيوانات ديگر مى‏توانند استفراغ كنند. تحليل برنده، مفرح (نشاط بخش)، جاذب خون، مقوى باه، دافع سموم، آورنده ادرار و جريان حيض، منفث بلغم (خارج كننده بلغم) و قاتل كرم شكم است پياز دشتى قويتر از پياز شهرى است. در سرفه و استسقاء بشكل شربت استعمال مى‏شود در سواحل غرب هند براى دفع سوزش پا بيخ آن را زير پا مى‏مالند.

مزاج گیاه پیاز دشتی:

مزاج گیاه پیاز دشتی گرم و خشك در درجه سوم و با رطوبت است.

تركيبات شيميائى گیاه پیاز دشتی:

عنصل با آنكه تركيب شيميايى پياز مورد مطالعات گوناگونى قرار گرفته، مع هذا هنوز كليه مواد موجود آن به طور كامل مشخص نگرديده است.

يكى از دانشمندان به نام‏merck در سال 1879 موفق به دست آوردن 3 ماده به‏ اسامى: سيلى پيكرين، سيلين و سيلى توكسين شد كه موادى با واكنش گلوكزيدى هستند و تا قبل از مطالعات مهم دانشمند ديگرى به نام‏stoil به صورت مواد اساسى و موثر پياز سيل مورد قبول همه قرار گرفته بودند.

سيلى پيكرين ماده ‏اى است بسيار تلخ و محلول در آب كه به صورت گردى آمرف به رنگ زرد روشن از گياه به دست آمده است.

سيلى توكسين ماده ‏اى است بسيار تلخ و غير محلول در آب كه به صورت گردى آمرف به رنگ قهوه ى دارچينى از گياه به دست آمده و از مواد موثر پياز سيل ذكر شده است.

سيلين ماده‏اى متبلور مخلوط در الكل ولى فاقد اثر فيزيولوژيكى است.

كليه مواد ديگرى كه به اسامى سيلائين، سيلى تين، سيلامارين سيلى تين و غيره در پياز سيل ذكر گرديده‏اند از تركيباتى هستند كه كم و بيش به مواد مذكور در بالا شباهت دارند.stuer ,stdi در فاصله سالهاى 1922 و 1933 تحقيقات ارزنده و دقيقى به عمل آورند و ماده ‏اى از پياز سيل به نام سيلارن به دست آوردند كه شامل گلوكزيدهاى پياز سيل بود از اين ماده سيلارن‏A و سيلارن‏B كه مخلوط طبيعى آنها سيلارن‏C ناميده مى‏شود جدا گرديد.

سيلارن‏A ماده‏اى كه به اشكال در آب حل مى‏شود ولى در اتر حل مى‏گردد از هيدروليز سيلارن‏A ماده‏اى به نام سيلاريدين‏A و نوعى قند به نام سيلابيوز حاصل مى‏شود از هيدروليز ماده اخير به اشكال قندهاى گلوكز و رامنوز نتيجه مى‏گردد.

سيلارن‏B ماده ‏اى است آمرف بى بو و داراى طعم تلخ كه در كلروفرم به مقدار كم ولى در آب به مقادير زياد محلول است در اتر حل نميگردد و هيدروليز آن مشكل‏تر از سيلارن‏A صورت مى‏گيرد سيلارن‏B را مخلوطى از دوگلوكزيد مى‏دانند.

سيلارن‏C مخلوط طبيعى دو گلوكزيد مذكور و ماده‏ اى است بدون بو و با طعم بسيار تلخ كه به صورت گرد سفيد رنگ به دست مى‏ آيد به مقدار كم در آب و كلروفرم حل مى‏شود در اتر حل نمى‏ گردد.

بنا بر بررسى‏هاى اخير كه در سال 1940 توسطrenz stoil صورت گرفت وجود هتروزيد جديدى به نام سيلى روزيد در پياز سيل حتمى دانسته شد. اين هتروزيد به صورت بلوريهاى منشورى و دراز به دست آمده است در پياز سيل علاوه بر آنچه كه ذكر شد موارد ديرى نظير ليپيدها، دواسترول، كولين و يك هيدرات كربن كه به تفاوت به نامهاى سى نيس ترين و سيلين ناميده شدند يافت مى‏گردد.

خواص درمانی گیاه پیاز دشتی:

ميوه‏ گیاه پیاز دشتی به شكل كپسول و قهوه ‏اى رنگ است. از پياز آن در تداوى به عنوان مقوى قلب و ادرارآور و در استسقاءها (خصوصا استسقاء قلبى) و همچنين به عنوان خلط آور در برونشيت‏ها و سياه‏ سرفه بكار مى‏رود.

گیاه پیاز دشتی نرم كننده است و لزجى دارد و اگر سوخته آن را (در كچلى) با عسل معجون كنند و بر سر مالند علاج داء الثعلب (گرى)، داء الحيه است و اگر قى نمايد گلو را زبر مى‏كند و در علاج برونشيت، خرخر سينه و سرفه هميشگى خوب است.

اسقبل شبيه به پياز است و در بيماريهاى سر مثل غش، ماليخوليا، استرخا (فلج)، لقوه (فلج نيمى از صورت)، نسيان (فراموشى) و براى تقويت چشمها به كار مى‏رود. كمك به گوارش مى‏كند و همچنين در سنگ مثانه سختى ادرار و غيره مورد استفاده بوده است.

مقدار خوراك آن يك مثقال (پنج گرم) با شربت بوده است.

رازى گويند: جهت صرع (غش) و ماليخوليا سودمند بوده و خوردن آن چشم را تيز گرداند و ربو (تنگى نفس، آسم) و سعال مزمن و صلابت سپرز و عرق النساء و استسقاء را نافع بود.

پياز سيل اثر تحريك كننده بر روى پوست بدن دارد و اگر بر روى پوست بدن اثر داده شود توليد قرمزى و حتى تاول مى‏كند. تأثير آن بر روى مخاطهاى بدن شديدتر است.

فرآورده ‏هاى سيل داراى اثر مقوى قلب و ادرارآور مى‏باشند. با مصرف آنها نه تنها مقدار ادرار بلكه اوره آن نيز افزايش مى‏يابدbonnamour ,pic بطور خلاصه مى‏توان گفت كه اثر پياز سيل تقريبا مشابه ديژيتال است و مى‏توان آن را به جاى ديژيتال در مواردى كه مصرف داروى اخير به علت جمع شدن در بدن قطع مى‏شود و بيمار تحمل فراورده ‏هاى ديژيتال را ندارد مصرف كرد. فرآورده‏ هاى سيل برعكس ديژيتال در بدن جمع نمى‏گردد ولى طبق تحقيقاتى كه به عمل آمده است سيلارن به مقدار جزئى ممكن است در ماهيچه قلب اندوخته شود.

در موارد آب آوردن انساج، استسقاءها بخصوص استسقاى منشأ قلبى كه مصرف ديژيتال به تعويق افتاده باشد آن را به كار مى‏برند بعلاوه به علت دارا بودن اثر خلط آور در برونشيت‏ها و همچنين براى درمان سياه سرفه مصرف مى‏شود.

در موارد استفاده از فراورده‏ هاى سيل در درمان بيماريها همواره بايد به اين نكته توجه گردد كه اين دارو براى بيماران مبتلا به ناراحتى‏هاى كليه يا ناراحتيهاى معده و روده تجويز نشود.

گرد سيل كه به كمك آرد و پيه خوك به صورت خمير در آمده باشد براى از بين بردن موش مورد استفاده قرار مى‏گيرد.

ضمادش براي زگيل و شقاقي كه از سرما پديد آمده باشد مفيد است

و اگر داخل آن را با سركه بسايند ماليدنش در حمام براي بحق (لكه هاي روي پوست) سود بخش ميباشد

و اگر تخم آنرا با سركه انگور با اندازه نخود حب كنند و آنرا در انجيري كه در سركه خيسانده اند بگذارند و بخورند و بر روي آن آب گرم بياشامند قولنج را بهبود ميبخشد

صور داروئى گیاه پیاز دشتی:

گرد گیاه پیاز دشتی خشك شده سيل به مقدار 10/ 0 تا 80/ 0 گرم به دفعات 10/ 0 تا 20/ 0 گرمى به شكل كاشه (كپسول) يا حب براى اطفال 01/ 0 گرم بر حسب هر يك از سنين عمر.

1 نسخه براى درمان ذات الجنب، آماس شش، همراه با چرك پهلو اطفال:

تنطور سيل 10 قطره، تنطور ديژيتال 10 قطره، اكسى مل سيل 10 گرم و هيدرولاى تيول 100 گرم و به مقدار يك قاشق قهوه خورى در هر نيم ساعت.

براى تهيه اكسى مل كه يكى از مواد نسخه مذكور است به شرح زير عمل مى‏شود:

مقدار 100 گرم از قطعات خشك شده پياز سيل را در 20 گرم اسيد استيك كريستا ليزابل و 980 گرم سركه سفيد به مدت 8 روز مى‏ خيسانند و بعدا آن را صاف مى‏كنند. مايعى با اين عمل به دست مى ‏آيد كه رنگ مايل به زرد و طعم تلخ و اسيدى دارد و سركه سيل ناميده مى‏شود. سپس سركه سيل را با چهار برابر وزنش عسل به خوبى مخلوط مى‏كنند و مخلوط حاصل اكسى مل ناميده مى‏شود كه در فرمول نسخه مذكور وارد است.

2 نسخه جهت درمان استسقاء: عصاره سيل يك گرم و گرد سيل 5/ 0 گرم براى يك حب و به تعداد 2 تا 4 حب در روز.

3 نسخه جهت ازدياد ادرار: گرد سيل 05/ 0 گرم، گرد ديژيتال 05/ 0 گرم و رزين اسكامونه 05/ 0 گرم براى يك حب و به تعداد 3 حب در روز.

4 نسخه جهت تهيه داروى خلط آور: گرد سيل 10 گرم، ايپكا 10 گرم، عصاره بلادون 10 گرم بورد و كاكائو 15 گرم و شربت صمغ به مقدار كافى.

براى تهيه حب‏هاى به وزن 15/ 0 گرم و به تعداد 2 عدد در روز (صبح و شب) جهت‏ درمان نزله مزمن. اين گياه در بعضى نواحى ايران مى‏رويد.

مقدار خوراك گیاه پیاز دشتی :

از نصف تا يك گرم.

منابع و مواخذ