گیاه انزروت مليّن و مسهل بلغم

گیاه انزروت معمولا بصورت صمغ در ایران عرضه می شود و آن صمغ درختى است خاردار به ارتفاع تا دو ذرع. برگ آن شبيه به برگ مورد يا برگ درخت كندر است.

نام‏هاى ديگر گیاه انزروت:

صمغى است. در كتب مختلف طب سنتى و فرهنگهاى لغات با نامهاى «انزروت» و «عنزروت» و در شرح الاسماء عربى آن «كحل فارسى» و «كحل كرمانى» و در مخزن «انزروت»، «كحل فارسى» و «كحل كرمانى» نام برده و اضافه شده است كه در اصفهان آن را «كنجده» و «كنجيده» گويند و دو نوع دارد «كنجده سرخ» و «كنجده سفيد يا زرد روشن».

عنز روت- صمق شايكه- كحل فارسى- كحول فارسى- كحل كرمانى- كحول كرمانى- كنجده- كنجيده- گنجيده- گنيجه- كدرو- كحل- شايكه-

مشخصات گیاه انزروت:

انزروت صمغ درختى است خاردار به ارتفاع تا دو ذرع. برگ آن شبيه به برگ مورد يا برگ درخت كندر است. اين صمغ به رنگ سرخ و سفيد مايل به زردى مى‏باشد كه بهترين آن سفيد مايل به زردى و تازه است. طعم آن كمى تلخ با اندك شيرينى مى‏باشد. در كشور ايران اين گياه موجود است.

براى گياهى كه صمغ انزروت از آن گرفته مى‏شود در مدارك و كتب مختلف نظرهاى متفاوتى داده شده است.

1. در فرهنگ داروها كه تحقيقى درباره كتاب الابنيه عن الحقائق الادويه مى‏باشد چنين آمده:

صمغ انزروت راSarcocolla مى‏دانند و نام علمى اين گياه كه صمغ از آن گرفته مى‏شودAstragalus sarcocolla و گياهى خاردار ذكر كرده است كه بلندى آن 2 ذرع و در مناطق فارس مى‏رويد. به علاوه در شرح آن اشاره نموده است كه انزروت دو نوع است سرخ و سفيد و اضافه كرده كه در شرح اسمأ انزروت را كحل فارسى گفته‏اند و باز به نقل از مخزن الادويه علاوه كرده است، به اصفهانى كنجده و به‏ عربى كحل فارسى و كحل كرمانى گفته مى‏شود.

2. پارسا در فلور ايران و در گياهان دارويى گياهى به نام‏Astragalus fasciculaefolius را براى كنجد سرخ و سفيد ذكر كرده و نوشته است كه اين گياه در كردستان مى‏رويد و ماده شيرينى ترشح مى‏كند. رنگ آن زرد قهوه‏اى كمرنگ، شكننده، بى‏بو و شيرين، قابل حل در آب و الكل و شامل ماده‏اى شبيه‏glycyrrhizine (ماده عامل ريشه شيرين‏بيان) است. خمير آن را براى تسكين درد گوش يا صورت به كار مى‏برند و از صمغ ترشح‏شده آن براى صاف كردن صورت استفاده مى‏نمايند.

3. در مدارك و كتب فرانسوى درباره صمغ گياهى به نام‏Sarcocolla چنين مى‏نويسند:

ساركوكولا صمغ درختچه‏اى است كه به فرانسوى و انگليسى‏Sarcocolla گفته مى‏شود. درختچه آن را به فرانسوى‏Sarcocollier و به انگليسى‏Sarcocolla plant نامند. نام علمى آن‏Paena sarcocolla مى‏باشد. درختچه‏ اى است كوتاه به بلندى 1- 9/ 0 متر. برگهاى آن كامل و خيلى زياد و كوچك است. از آن يك صمغ رزينى گرفته مى‏شود به نام ساركوكول كه نرم است و براى التيام زخمها و رويانيدن گوشت نو در موارد جراحتها و زخمها مفيد است و در پانسمان به كار مى‏رود.

4. شليمر گياه‏Penaea mucronata را گياه مولد صمغ انزروت ذكر كرده و اضافه مى‏كند كه به فارسى آن را انزروت، كنجيده، كحول كرمانى، كحول فارسى مى‏نامند و علاوه بر مصارف ذكرشده شليمر اضافه كرده است:

در ايران سابقا مرسوم بوده كه براى چاق كردن اشخاص لاغر به كار مى‏رفته است، به اين ترتيب كه در حدود 20 گرم انزروت را با 24 گرم گاودارو (سنگ كيسه صفراى گاو نر كه به فرانسوى‏Calcul biliaire de boeuf گفته مى‏شود) و در حدود 40 گرم از قسمت گوشت سفيد نارگيل مخلوط كرده و آن را به 4 قسمت نموده و هر قسمت را يك روز مى‏خورده‏اند.

5. در صيدنه آمده است كه انزروت صمغ درختى است در نواحى توران از سرزمين فرس و در كوههاى بين كرمان و مكران مى‏رويد.

6. ماسرجويه گويد صمغ درختى است كه شبيه كندر است و دو نوع است يكى سپيد كه معمولا شبها از تنه درخت خارج مى‏شود و اگر روز بيرون آيد و آفتاب بر او بتابد كمى زردرنگ مى‏شود. طعم آن كمى تلخ و تند است. نوع ديگر آن سرخ‏رنگ است.

طبيعت گیاه انزروت:

گرم و خشك است.

خواص درمانى گیاه انزروت:

1- صمغ گیاه انزروت را بخوريد مليّن و مسهل بلغم و محلّل رياح غليظ و ضدّ نفخ است.

2- آن را بكوبيد و با روغن بيد انجير مخلوط نموده بخوريد. براى رفع تشنج امتلائى و درد مفاصل و عرق النساء و اخراج كرم معده مفيد است، جنين را سقط مى‏كند.

3- صمغ گیاه انزروت را با هليله زرد سائيده و با سكنجبين مخلوط كنيد و بخوريد. مسهل صفرا مى‏باشد.

4- آن را در شير مادر دختردار حل كرده و در چشم بچكانيد. غدد ميبوميوس لبه پلك‏ها را تحريك كرده و چسبندگى پلك‏ها را برطرف مى‏سازد.

5- شانزده گرم از آن را با سه نخود حجر البقر و 35 گرم پودر نارگيل مخلوط كنيد بعد چهار قسمت نماييد و هر روز صبح بعد از خوردن دو سه عدد زرده تخم‏ مرغ نيم‏بند آن را بخوريد. بدن را بسيار فربه مى‏سازد.

6- هر روز مقدارى از صمغ گیاه انزروت را در آب هندوانه حل كنيد و بخوريد. براى فربه كردن بدن مؤثر است.

7- ميان يك پياز را خالى كنيد و مقدارى انزروت داخل آن بريزيد و كنار آتش گذارده تا بجوشد بعد مايعى كه در آن بوجود مى‏آيد در گوش بچكانيد درد گوش را تسكين مى‏دهد و گوش را ضد عفونى مى‏كند و بيمارى اوتيت گوش را مداوا مى‏نمايد.

8- اگر آب در گوش رفته باشد گیاه انزروت را نرم بساييد و پنبه‏ اى كه به روغن بادام آغشته ‏شده در آن بغلطانيد و داخل گوش گذاشته و روى همان بخوابيد آب آن را مى‏كشد.

9- براى درمان گوش دردى كه علتش معلوم نباشد. كمى از آن را در آتش بريزيد و دود آن را بوسيله لوله يا قيف يا به طريق ديگرى به گوش بدهيد بعد مقدارى از آن را هم نرم بساييد

و پيه بز را در آن بغلطانيد و به صورت فتيله در گوش گذاريد. هم از آمدن چرك جلوگيرى مى‏كند و هم درد گوش را تسكين مى‏دهد.

منابع و مواخذ