جستجو
< همه موضوعات

گیاه قدومه و انواع آن

تاریخچه قدومه

واژه قدومه از قرن هشتم هجرى در فرهنگ‏ها و كتب پزشكى وارد شده است در كتب الحاوى، الابنيه، هدايه المتعلمين، صيدنه ابو ريحان و قانون اين نام به چشم نمى‏خورد.

گیاه قدومه

در اختيارات بديعى تاليف انصارى شيرازى ذيل ماده تودرى آمده است” تودرى، توذرنج گويند و بذر الهوه و قصيصه نيز گويند و بشيرازى تودرى خوانند و به اصفهانى قدومه …” و اين همان گياهى است كه ديوسكوريد آن راErysimon ناميده و در كليه كتب طبى قديم ذيل ماده تودرى يا تودرنج آمده است و تا زمان شليمر (1874 ميلادى) قدومه مترادف با تودرى، قصيص، جنفج و در فرهنگ هنجرى نام فرانسوى آن‏Velar ,Erysine و در فرهنگ شليمر نام علمى آن‏Sisymbrium officinal (L .) scop آمده است.

نامهای دیگر گیاه قدومه:

امروزه نيز در كشورهاى عربى گیاه قدومه را تودرنج، قصيصه، سماره مى‏نامند لذا منظور از قدومه در كتب قديم و قرابادين‏ها كه تا حدود يك‏صد سال قبل نوشته شده است همين گياه است.

به غير از گياه فوق كه از تيره كروسيفر مى‏باشد تقريبا از يك‏صد سال قبل به اين طرف به تدريج دانه برخى از جنسهاى كروسيفر نظيرAlyssum ها،Thlaspi و يك گياه ازLepidium ها را به شرح زير قدومه ناميده ‏اند.

انواع قدومه :

الف-Alyssum ها:

1-Alyssum minus (L .) pothm كه مترادف آن‏A .Campestre L مى‏باشد. هوپر (سال 1937 ميلادى) مى‏نويسد دانه گیاه قدومه در تهران قدومه، قدومه شهرى، قدومه شيرازى ناميده مى‏شود و آن را مخلوط با دانه ‏هاى بهدانه، بالنگو و بارهنگ به صورت دم‏كرده براى تسكين سرفه بكار مى‏برند.

اسامى محلى گیاه قدومه, قدومه باغى (در ميگون)، آفتاب‏گردون‏چه (البرز، كن) تنبضون (اردهال مشهد) دوگمااوتى (اردبيل) و نيز علف سير ناميده مى‏شود .

2-A. Staphi vieh. Syn. A. Campestre L. Var. Genuinum boiss

كه واريته‏ اى از گياه قبل مى‏باشد و به نام قدومه شيرازى معروف است.

3-A .STRIGOSUM SCHRAD

كه محل رويش آن باختران، قصر شيرين، قزوين، كرج و دماوند مى‏باشد بنام قدومه زبر و قدومه گل ريز ناميده مى‏شود. 

4-A .Murale waldst Kit

گياهى است به بلندى 30 تا 50 سانتيمتر پوشيده از كرك ستاره ‏اى، داراى گل زرد كه در انتهاى شاخه‏ ها واقع است و آن را قدومه ديوارى و در خلخال قاپاغلى ناميده مى‏شود.

از دانه گياهان فوق الذكر در گلودرد، نرم كردن سينه استفاده مى‏شود.

5-A .homolocarpum (F .C .A Mey) boiss

گياهى است علفى يكساله كوچك بومى جنوب و جنوب شرقى ايران كه داراى دانه‏ هاى گرد پهن و خاكسترى‏ رنگ مى‏باشد دانه ‏هاى اين گياه با نام قدومه شيرازى و تدرى در عطاريها عرضه مى‏گردد و به عنوان لينت ‏بخش و مقوى و سنگ‏ شكن عرضه مى‏گردد.

ب-Thlaspi ها:

1-Thlaspi arvensis L كه در عربى شمرمره ناميده مى‏شود كه ذيل عنوان قدومه بيابانى شرح آن خواهد آمد.

2-Thlaspi perfoliatum L كه به نام قدومه برگ درشت و كيسه چوپان ساقه محصور ناميده مى‏شود.

ج-Lepidium perfoliatum L گياهى است علفى، يكساله با گلبرگ‏هاى كاهى‏ رنگ و دانه‏ هاى بيضوى شكل و قهوه‏ اى ‏رنگ كه در عطاريها به نام قدومه شهرى به عنوان لينت ‏بخش و مقوى و سنگ‏ شكن عرضه مى‏گردد. گياه آن را ترتيزك ساقه آغوش ناميده‏ اند.

گیاه قدومه شیرازی

گیاه قدومه شیرازی گياهي است يك ساله به بلندي 10-5 سانتي متر، شاخه هاي آن از قسمت پاييني گياه منشعب شده و انشعابات به صورت افراشته و بسيار شكننده هستند. برگ آن كشيده- قاشقي، داراي نوك كند، دندانه هاي كوتاه در نصفه بالايي برگ. دمبرگ پوشيده از كرك ها و پرزهاي ستاره اي است.

ميوه از نوع خورجينك، تخم مرغي پهن نوك دار، بدون كرك داراي بال و در حالت رسيدن قرمزرنگ است.

دانه ها بخش دارويي گیاه قدومه شیرازی را تشكيل مي دهند. دانه ها گرد، پهن و خاكستري هستند داراي پوشش نازك موسيلاژي هستند كه در كناره هاي دانه به صورت بال كوتاه و سفيدرنگ مشهود است.

در زمان رسيدن ميوه كه پوسته آن به رنگ زرد ديده مي شود جمع آوري مي گردد.

دانه هاي گیاه قدومه شیرازی حداقل حاوي 15 درصد موسيلاژ هستند.

از قدومه عمدتاً به عنوان نرم كننده سينه، برطرف كننده سرفه و ملين استفاده مي شود.

در طب گذشته از گیاه قدومه به عنوان خلط آور و ضدالتهاب استفاده مي كرده اند.

9-6 گرم دانه قدومه را در يك ليوان آب جوش ريخته و به مدت نيم ساعت بخيسانيد. سپس روزي سه بار هر بار يك فنجان ميل كنيد.

آنچه تحت نام قدومه در بازار دارويي ايران ارائه مي شود عبارت است از قدومه شيرازي و قدومه شهري.قدومه شهري دانه هاي گياه Lepidium perfoliatum از خانواده شب بو است كه به جاي دانه هاي قدومه شيرازي با نام عمومي قدومه ارائه مي شود.

قدومه شيرازي در كشورهاي مصر، عربستان، فلسطين، ايران، پاكستان و عراق انتشار دارد.

منابع و مواخذ

Previous گیاه اسفرزه رفع گرفتگی صدا
Next گیاه وشا و خواص درمانی صمغ آن
یک پاسخ بنویسید
فهرست موضوعی مقاله