گیاه سوسن زرد

گیاه اگیر ترکی 

درباره گیاه سوسن زرد :

گیاه سوسن زرد نام های دیگری نیز دارد که از جمله باید بگوییم که به آن سوسن صغیر گفته شده و به نام هایی همچون قصب الذیره نیز مشهور شده است البته اینکه قصب الذیره همان قصب الذریره باشد نمیتوان به طور صددرصد در متون اشاره ای یافت نمود اما از یافته هایی که در طبع و ترکیبات در مقایسه مطالب در متون کتب طبی میتوان پی برد اقوی همین است.

درباره قصب الذریره :

نام های دیگر این گیاه که با نام قصب الذریره که دارای یک رای بعد از ذال میباشد و  ما در طب گو ذیل مقاله ای ( مقاله گیاه ذریره )  به اقوال درباره قصب الذریره پرداخته ایم و بدلیل اینکه بصورت نقلی بحث نمائیم آن را مورد بررسی قرار داده ایم و به محقق اجازه بررسی و کنکاش در این باره را داده ایم .

در ریاض الادویه آمده است که:

قصب الذّريره‏ نى ‏اى است باريك شبيه به چوب كنجد و هندوى چرايته‏ نامند. گرم و خشك است در سيوم. محلّل و ملطف بود و كوفتگى عضله و ورم جگر و معده را به عسل نفع دهد. چون يك درم از او بجوشانند و صاف كنند و به عسل مصفّا شيرين كرده، ميل نمايند، استسقا و تقطير البول را مفيد بود؛ و چون در طبيخش نشينند، درد رحم را سودمند آيد؛ و شربتى از او يك درم تا دو درم است، و بدلش اظفار الطيب يا صندل و عدس بود. (يوسفى هروى، يوسف بن محمد، رياض الادويه، 1جلد، المعى – تهران، چاپ: اول، 1391 ه.ش. )

نام های دیگر گیاه سوسن زرد :

نام های دیگری که برای این گیاه آمده است عبارتند از:  

آلوا- اشباطه- سوسن باتلاقى- اگر تركى- اگير تركى- قصب الذريره- بچه- آگور- وج- عود الوج- باش ، بیش .Hemerocalle -Day lily .

تحقیق درباره ه اگیر ترکی:

مشخصات درمانى گیاه سوسن زرد :

گياهى است از خانواده‏Liliaceae ، كه داراى گونه‏ هاى مختلفى است. به‏ طور كلى گياهى است چندساله و داراى ساقه زيرزمينى كوتاه. برگهاى آن سبز تيره است ريشه ‏اى باريك و دراز و نوك ‏تيز به ابعاد 30* 5/ 0 سانتى‏متر دارد. گلهاى آن درشت، زرد، نارنجى و به ‏طور گروهى مى ‏رويند.

گل سوسن زرد

خواص درمانى :

 مدرّ و تب ‏بر است، مسكّن انواع درد و ضدّ اسپاسم است، مقوى معده مى‏باشد، خون را تصفيه مى‏كند، اگر در هنگام وضع حمل خورده شود درد زايمان را كاهش مى‏دهد.

ريشه سوسن زرد یا اگیر ترکی

گیاهی که اکنون در بازار بیشتر در حال عرضه میباشد و بنام اگیر ترکی معروف است ریشه سوسن زرد میباشد در کتابی بنام تاريخ فرهنگ و تمدن اسلام و ايران (ويژه علوم پزشكى) ؛ ص236 آمده است که ما عین متن را اینجا می آوریم تا محقق گرامی کمی به برخی از موضوعات که اشاره خواهیم نمود پی ببرد:

اگير تركى‏
نام علمى:Acorus calamus
محل رويش: گيلان (احتمال انقراض در ايران)
بخش مورد استفاده: ريشه‏
طبيعت: در اول و سوم گرم و خشك‏
مهم‏ترين كاربرد در طب سنتى: برطرف ‏كننده لكنت و سنگينى زبان، مسكن درد دندان، ضدفراموشى‏ -پایان متن.

خواص درمانى:

1- آب دم‏كرده آن را بنوشيد. مدرّ است و در رفع ادرار كردن سخت و دردناك‏ مؤثر مى‏باشد، براى جلوگيرى از تشكيل انواع سنگ در كليه و مثانه و زردى و بواسير و تومور پستان مفيد است، براى معالجه سوزاك و استسقاء نافع مى ‏باشد.

2- آن را همراه با گوشت بپزيد و بخوريد. براى تقويت خون و تشكيل گلبلول‏هاى قرمز و رفع حالت تب و معالجه درد دندان مفيد است.

3- تازه آن را له كنيد و ضماد نماييد. براى درمان ورم پستان مؤثر است.

تذكر درباره سوسن زرد :

آن را حتما بايد با نظر پزشك مصرف نمود زيرا ممكن است مسموميت مهلك ايجاد كند.

تحقیق درباره گیاه وج :

به تذکربالا دقت کنید چرا که تفکیک کننده نام ها و اختلافات میباشد چرا که وقتی نام وج را مورد بررسی قرار میدهیم و از طرفی گل سوسن و از طرفی نی موجود در قسمتی از گیاه که قصب میگویند و از سویی ریشه آن ، باید توجه نمود که رشد این گیاه در کجا بوده ، در خاک روئیده و یا در آب ( اشاره به سوسن باتلاقی)، چون محل رویش برای این گیاه متفاوت ذکر شده است و خود این موضوع دقیقا نوعیت گیاه را متغیر خواهد نمود .حال به بررسی گیاه وج در کتب معروف میپردازیم .

کتاب اول درباب گیاه وج :

در کتاب دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏5، ص: 324 و در صفحات بعدی آن ذیل عنوان *وج این گونه میگوید که عین متن کتاب را می آوریم:

شروع متن کتاب (* وج‏
[مشخصات‏]
وج، گياهى علفى و داراى برگهايى كم و بيش شبيه برگ زنبق است. به حالت خودرو در كنار رودخانه‏ها و جريانهاى آب غالب نقاط نيمكره شمالى بخصوص در آلزاس، شمال فرانسه، بلژيك و ايران مى‏رويد. برگهاى آن غلاف‏دار، باريك و دراز، به طول 50 تا 60 سانتى‏متر، گلهايش زرد و سنبله است. قسمت مورد استفاده اين گياه، ريزوم آن‏ است. وج را به فارسى اگير تركى‏ نامند و آن بيخ نباتى است كه در آبها مى‏رويد و نيز به فارسى سوسن زرد مى‏نامند. وج قاطع بلغم و ترياق، سم هوامّ، مقوى معده و جگر و هاضمه و قوه حافظه و منقّى دماغ و مبهّى و خشك‏ كننده رطوبتهاى مفاصل و مدر بول و حيض، محلل رياح معده و امعاء و جهت درد سينه و سرفه خوب است. 
قسمت مورد استفاده اين گياه، ريزوم آن است كه به‏ صورت قطعاتى به قطر انگشت به بازارهاى دارويى عرضه مى‏شود.
سطح فوقانى اين قطعات چين‏ هاى عميق طولى دارد و اثر برگهاى از بين رفته گياه كه هر يك داراى ظاهرى مثلث شكل است بر روى آن ديده مى ‏شود.
رنگ آنها قهوه ‏اى مايل به زرد يا مايل به قرمز، بوى آنها معطر و مطبوع و طعم آنها در آغاز گرم و داراى گزش مخصوص است ولى تدريجا تند و تلخ مى‏شود.
تركيبات شيميايى:
قطعات ريزوم گياه داراى اسانسى به مقدار 1 تا 5/ 3 درصد و گلوكزيدى با تركيب شيميايى نامشخص به نام آكورين است به‏علاوه مواد ديگرى نظير تانن، صمغ، رزين‏ها، قند و غيره نيز در آنها يافت مى‏شود.
اسانس مذكور، رنگى زرد قهوه‏اى، بويى قوى و كافورى و طعمى تلخ دارد.
به سهولت در آب حل مى‏شود و مركب از موادى نظير آزورين، الدئيد آزاريليك، اسيدهاى كاپ‏روئيك و پالميتيك، اوژنول و كالامئون است.
خواص درمانى:
نيرو دهنده، مقوى معده، از بين برنده نفخ و داراى اثر ضد نزله است. مصرف آن در كتب دارويى كشورهاى مختلف مخصوصا آلمان ذكر شده است.
از آن در سوء هضم‏هاى ناشى از نارسايى عمل دستگاه هضم و به طور كلى تقويت اين‏ دستگاه استفاده مى‏شود و چون اثر مدر و معرق دارد، مصرف آن در موارد نقرس، لنفاتيسم، كم‏خونى، زردى و غيره توصيه شده است. ضمنا به‏عنوان بندآورنده خون در موارد رعاف (خون آمدن از بينى) و خونريزيهاى رحمى نيز مورد استفاده قرار مى‏گيرد.
ريزوم تازه گياه اگر به مقدار 4 گرم مصرف شود، اثر قى‏آور ظاهر مى‏كند. در طب عوام از ريزوم گياه براى رفع بيماريهاى كبدى، درد كليه و نقرس استفاده مى‏شود.
در استعمال خارج، اسانس آن به ‏صورت ماليدن بر روى عضو، جهت رفع روماتيسم در اروپاى مركزى مصرف جارى دارد. بكار بردن جوشانده آن به‏صورت حمامهاى موضعى براى اطفال مبتلا به نرمى استخوان و به طور كلى جهت رفع التهاب و بيماريهاى استخوان توصيه شده است.
محل رويش:
اين گياه در نواحى مختلف ايران مى‏ رويد. در نقاط مختلف بلوچستان و نواحى غربى ايران نمونه ‏هاى آن به دست آمده است.) پایان متن کتاب.

کتاب دوم درباره گیاه وج :

در کتاب اسرار گياهان دارويى، ص: 1101 وج به عناون ریشه گیاه سوسن زرد آورده شده است و ساقه زیر زمینی آن را همان وج یا اگیر ترکی گفته اند که البته بهتر است بدانید این نام ها بدلیل گویش در زبان ترکی و فارسی و هندی با هم متفاوت هستند و همینطور قسمت های قابل استفاده گیاه که در یک از متون طبی نویسنده نام آن قسمت را ذکر نموده است  مثلا وقتی گفته شده اگیر ترکی ریشه سوسن زرد مورد نظر نویسنده بوده است که محقق با فهم این موضوعات در کتب مختلف میتواند به التفات نسبت به این موارد دست یابد . حال متن کتاب مذکور را می آوریم

 شروع متن کتاب ( وج‏

نام‏هاى ديگر: اگر تركى- اگر تركى- اگير تركى‏– اكسير تركى- عود الوج- بچ- وجه- ريشه سوسن- بيخ سوسن- قصب الزريره- اقورون- كول.

Roseau aromatigue- Sweet flag- Calamus- Calamus root.

مشخصات: ساقه زيرزمينى گياهى است از خانواده,Araceae چندساله و علفى داراى ساقه زيرزمينى يا بيخ ضخيم مفصل دار و گره‏دار كه ريشكها به آن اتصال دارند و بوى خوشى دارند.

شاخه گل‏دهنده آن در قسمت پايين سه وجهى است. برگهاى آن متناوب، دراز، موج‏دار شبيه برگ زنبق و گلها زردرنگ و شبيه گل زنبق مى‏باشد. بيخ يا ريشه زيرزمينى آن تقريبا به ضخامت يك انگشت و گره‏دار و درهم‏پيچيده و كج شبيه بيخ سعد است. رنگ خارج آن قهوه‏اى و داخل آن سفيد مايل به سرخ و طعمى تلخ و گزنده دارد. اين گياه در كنار رودخانه ‏ها و باتلاقها و نقاط مرطوب در اروپا بخصوص در آلزاس فرانسه، بلژيك و در آسيا در هند و ايران مى‏رويد، در ايران در بلوچستان در تپه‏ هاى جلاوان ديده مى‏شود.

طبيعت آن: گرم و خشك است. ) پایان متن کتاب.

منابع و مواخذ