گیاه اذخر ضدّ تهوع

گياهى است از خانواده غلات‏Gramineae ، پايا و داراى ساقه راست به بلندى سى سانتيمتر و چون برگهاى فراوانى دارد به صورت انبوه در محيطهاى كشت مى‏رويد.

نام‏هاى ديگر گیاه اذخر:

كاه ‏مكه- كورگياه- كنباث الحقول- اذخر- اذخر مكى- اصفرمكى- ذنب الخيل- دم‏اسب- گياه دم ‏اسبى- گربه‏ دشتى- گزنه‏ دشتى- گورگياه.

اذخر را به انگليسى‏CAMELS HAY و به لاتينى‏SCHOENANTHUS AND ROPOGON نوشته‏ اند.

تركيب شيميايى گیاه اذخر:

اذخر و اسانس آن داراى: ترپن‏ها، ديپانتن، ژرانيول، سيترونل لول آزاد يا تركيب، اسيد استيك، اسيد كارپونيك، هيپوتوئيك و ال دى هد است.

مشخصات گیاه اذخر:

اين گياه داراى انواع گوناگونى است كه بهترين نوع آن دشتى و عربى مى‏باشد. گل، تنه، برگ، بيخ و تخم آن مورد استفاده طبى دارد.

گلهاى آن متعدد، انبوه، سفيدرنگ و معطر مى‏باشد. طعم آن تند و گزنده زبان است.

اذخر، علفى است معطر كه از آن بوريا (نوعى حصير) مى‏بافند و برخى از آنها داراى ميوه است. رنگ آن سياه و از تيره گندميان است كه سنبله‏هايش شامل دو گل مى‏باشد.

اين گياه شباهت به گل محمدى دارد.

از گياهان معروفى است كه با شاخه‏ هاى بسيار باريك از يك ريشه روييده و انتهاى آن كه در زير خاك قرار دارد، سفت و محكم است.

ساييده آن را با ريشه‏اش كه به اصطلاح اهل مكه غسول نامند، دست را مى‏شويند.

شكوفه آن بسيار سفيد، معطر و تند است.

گويند: اذخر حشيشى است كه بوى خوش دارد و از ثيل درازتر است.

از گیاه اذخر چندين نوع وجود دارد:

يكى اذخر عربى كه بوى خوش دارد،

دومى اذخر جنگلى كه باز به دو شكل باريك و پهن است و نوع باريكش سخت‏تر از نوع پهن مى‏باشد.

ديسقوريدوس گويد: دو نوع اذخر وجود دارد: يكى بدون ميوه و ديگر داراى ميوه‏اى سياه رنگ است. نوع خوب آن در زمين عرب به دست مى‏آيد و هنگام مالش در دست بوى خوشى مانند بوى گل سرخ از آن استشمام مى‏شود.

در قوم آريا نيز از اين گياه نام برده شده است.

در سفرنامه اسكندر آمده: هنگامى كه از راه پنجاب و سند وارد هند شد، اطباى ارتش اسكندر اين گياه را در محلى بنام لس جمع‏آورى كرده بودند و آن راSPIKENARD ( اسپيكى نارد) مى‏گفتند.

بدترين نوع اذخر نوع بابلى است. كسانى كه اذخر عجمى را نوعى اذخر دانسته ‏اند اشتباه كرده ‏اند و منظور فقط اذخر عربى است.

محل رویش گیاه اذخر:

اين گياه به حالت وحشى در شمال افريقا، ايران، عربستان تا جنوب غربى افغانستان و پنجاب هندوستان انتشار دارد،

در ايران در نواحى غرب ايران در قصر شيرين، صالح‏ آباد، كوه ‏جوبر و در بلوچستان مى ‏رويد.

طبيعت گیاه اذخر:

خيلى گرم و خشك است‏

خواص درمانى گیاه اذخر:

1- آب جوشانده آن را بنوشيد. تب‏ بر است، نفخ و گاز را از بين مى ‏برد، مدرّ و قاعده ‏آور است، اگر دائم مصرف شود درد مفاصل را درمان مى‏كند.

2- آب دم‏كرده آن را با ترنجبين مخلوط كنيد و بخوريد. سفتى طحال را درمان مى‏كند.

3- آن را با پنج گرم فلفل دم كنيد و آب آن را بنوشيد. ضدّ تهوع است و آشفتگى و ترس را برطرف مى‏سازد.

4- مزمزه آن در دهان و ماليدن آن به لثه‏ ها براى تسكين درد دندان و تقويت لثه نافع است.

5- ماليدن اسانس آن بر موضع، درد روماتيسم و دردهاى عصبى را تسكين مى‏دهد.

ضررهاى اين گياه:

سردردآور است و مصلحش صندل و گلاب است. مضر معده و كليه گرم است‏

منابع و مواخذ