درخت زبان گنجشك‏

نام‏هاى ديگر:

در گونه ‏هاى مختلف لسان العصفور- لسان العصافير- دردار- وان- وند- ونو- بناو- بنو- بينو- نباوج- اهر- قوش‏ديلى- تلك- تلكوچى- خوش‏تباخ.

– Frene Frene Commun- Ashtree- Common ash- European ash.

مشخصات:

زبان‏ گنجشك داراى چند گونه است. به ‏طور كلى درختى است از خانواده‏Oleaceae جنس‏Fraxinus ، متوسط القامت با جوانه‏ هاى سياه‏رنگ، پوست تنه آن خاكسترى تيره و برگ‏هاى آن شانه‏ اى مركب داراى 15- 9 برگچه بيضى‏ شكل و كمى نوك‏دار با دندانه‏ هاى ريز، پشت برگ‏ها صاف و عارى از كرك است. گل‏هاى آن به رنگ قرمز مايل به قهوه ‏اى و معمولا قبل از برگ‏ها در بهار ظاهر مى‏شود.

ميوه آن خوشه ‏اى و هر ميوه داراى بال بيضى‏ شكل، انتهاى آن تيز ولى قاعده آن قوسى و در آن يك دانه قرار دارد، هر دانه باريك و طويل و شبيه به زبان ‏گنجشك و قهوه ‏اى ‏رنگ. اين درخت در نواحى معتدل زمين مى‏رويد.

برگ زبان‏ گنجشك‏

تركيب شيميايى:

گلوكوزيرفراكسين يا فراكسوزيد- مانيت- اينوزيت- كوئرستين- دكستروز- ماليك‏اسيد- صمغ- تانن- اسانس.

خواص درمانى:

بيست و پنج تا سى گرم از آن را نيم ليتر آب جوش دم كنيد و آب صاف ‏كرده آن را هر صبح و عصر هر بار يك فنجان بنوشيد، معرّق و ملّين و مسهل است، ادرار را زياد مى‏كند و براى درمان ورم كليه و شن يا سنگ كليه و مثانه و استسقاء بكار مى‏رود، تب‏هاى دايره‏ اى را درمان مى‏كند، براى درمان نقرس و روماتيسم مفيد است.

تخم زبان‏ گنجشك‏

نام ديگر:

حب الوز.

خواص درمانى:

1- پنج مثقال آن را نيم‏كوب كنيد و در يك ليتر آب بجوشانيد و آب صاف‏كرده آن را هر نيم ساعت يك قاشق مرباخورى بنوشيد، لكنت زبان را درمان مى‏كند.

2- اگر 5 مثقال از نيم‏كوب ‏كرده آن را در يك ليتر آب بجوشانيد و قبل از هر غذا يك فنجان از آب صاف‏كرده آن را بنوشيد، براى افزايش ترشح ادرار و رفع ورم كليه و خرد كردن سنگ كليه و سنگ مثانه مفيد است. ورم و درد شصت پا يا نقرس و روماتيسم را درمان مى‏كند، براى تقويت اعضاى تناسلى و تحركى و ازدياد نيروى جنسى زن و مرد مؤثر است، درد پهلو و درد تهيگاهى كه از رطوبات اطراف و اعصاب باشد را معالجه مى‏كند.

3- در زنان نازا كه تخمدان‏هاى آنان سالم است و عمل تخمك‏سازى به حال طبيعى انجام مى‏شود اما كيسه رحم آنان به عللى آمادگى پرورش جنين را ندارد و يا لوله‏ هاى اويدوكت كه تخمك از آنها به رحم مى‏آيد ناراحتى‏هايى دارد، مى‏توانند پودر مغز آن را بعد از ظهر بخود برگيرند. امكان باردار شدن در آنان افزايش مى‏يابد.

تذكر: 

تخم زبان‏ گنجشك براى افراد گرم‏ مزاج مضرّ است.

مصلح آن:

گشنيز مى‏باشد.

پوست درخت زبان‏ گنجشك‏

تركيب شيميايى:

اسانس- صمغ- تانن- ماليك‏اسيد- مانيت- اينوزيت- دكستروز- كوئرستين- گلوكوزيدفراكسين يا فراكسوزيد و فراكسى‏نين.

خواص درمانى:

سى تا چهل گرم از آن را نيم‏كوب كنيد و در يك ليتر آب پنج دقيقه بجوشانيد و هرروز سه دفعه هر بار يك فنجان از آب صاف‏ كرده آن را قبل از غذا بنوشيد. تونيك و اشتهاآور و تب بر و خلط آور و نرم‏ كننده سينه است.

زبان‏ گنجشك كاذب‏

نام‏هاى ديگر: لسان العصافير كاذب- ون- ديكتام.

Fraxnelle Commune Fraxinelle- Dictame- Petit Frene- Dittany- White- Dittarany- Fraxinella- Fraxinelle

مشخصات:

گياهى است از خانواده نارنج‏Rutaceae ، چندساله به بلندى چهل تا يك‏صد سانتى‏متر.

برگ‏هاى آن مركب و داراى 15- 7 برگچه بيضى نوك ‏تيز شبيه برگ زبان‏ گنجشك معمولى، بسيار معطر و پوشيده از كرك‏هاى چسبناك. گل‏هاى آن درشت به رنگ سفيد و سفيد مايل به قرمز و گاهى سفيد مايل به آبى شبيه گل‏هاى ختمى به صورت خوشه و ميوه آن به شكل ستاره و مركب از پنج قسمت است. ريشه آن ضخيم و پوست ريشه سفيد رنگ است. اين گياه در مناطق معتدل اروپا، آسيا و بخصوص در ايران به‏طور خودرو مى‏رويد. در ايران در آذربايجان در جنگل حسن‏بيگلو ديده مى‏شود و به علت گل‏هاى زيبايى كه دارد در برخى باغ‏ها كاشته مى‏شود، در هند در اكثر مزارع برنج مى‏رويد.

گل زبان‏ گنجشك كاذب‏

خواص درمانى:

هر صبح و شب يك تا پنج گرم از آن را در يك فنجان آب جوش دم كنيد و آب صاف‏كرده آن را بنوشيد، مقوى معده است و براى رفع نفخ و گاز معده استفاده مى‏شود.

شاخه زبان‏ گنجشك كاذب با برگ و گل‏

پوست ريشه زبان‏ گنجشك كاذب‏

تركيب شيميايى:

اسانس روغنى فرّار- مواد دراگن‏درف. پوس- مواد كولين- ترى‏گونين- اوباكولاكتون- آلكالوئيد ديكتامنين- ساپونين ديكتامنولاكتون متبلور.

خواص درمانى:

ده تا پنجاه گرم از آن را نيم‏كوب نموده و در يك ليتر آب بجوشانيد و آب صاف كرده آن را هر صبح و شب يك فنجان بنوشيد. معرّق و ضدّ صرع است، براى درمان تب‏هاى نوبه ‏اى و بيمارى‏هاى عصبى و هيسترى و نبودن يا كمى ترشحات عادت ماهيانه در مواقعى كه به ‏طور طبيعى بايد عادت ماهيانه باشد مفيد است، براى درمان ناراحتى‏هاى پوست و جرب تجويز مى‏شود.

زبان‏ گنجشك تلخ‏

نام‏هاى ديگر: لسان العصافير المرّ- لسان العصفور.

Holarrhene- Antidysemterigue- Antidysetnerie Holarrhena- Conessi tree- Tellicherry tree- Kurchee tree.

مشخصات:

گياهى است از خانواده‏Apocynaceae ، درختچه كوچكى است در ابعاد يك بوته بزرگ و رنگ پوست آن روشن است. برگ‏هاى آن متقابل، بيضى، نوك ‏تيز، كمى موج‏دار، نسبتا پهن و درشت به طول ده تا بيست سانتى‏متر. گل‏هاى آن سفيد است. ميوه آن استوانه ‏اى نازك دراز به ضخامت 8- 7 ميلى‏متر و به طول 35- 20 سانتى‏متر كه داخل آن دانه‏ هاى گياه قرار دارند. دانه‏ هاى آن به رنگ قهوه ‏اى و پوشيده از تار است. اين گياه هندى است و در سرتاسر هند مى‏رويد و در برمه، تايلند، هند و چين نيز انتشار دارد.

تركيب شيميايى:

آلكالوئيدهاى- كورچين- كورچى‏سين- كونارهيمين- كونيمين- كونامين- كونسين- كونسيدين- كونسيمين- ايزوكونسيمين- كونكورچين- ترى‏متيل‏كونكورچين- هولارهيمين- هولارهين- هولارهسيمين.

شيره گياه زبان‏ گنجشك تلخ‏

خواص درمانى:

1- اگر خورده شود، قابض است و اسهال ساده و خونى و اسهال وبائى و التهاب‏هاى لوله ‏هاى گوارشى و قى را معالجه مى‏كند، براى قطع خونريزى و رفع تب و آنژين بسيار مفيد است.

2- در استعمال خارجى براى معالجه ورم ملتحمه و ضدّ عفونى كردن استفاده مى‏شود.

برگ زبان‏ گنجشك تلخ‏

خواص درمانى:

آب دم‏كرده آن را بنوشيد، براى كشتن انگل‏هاى روده مؤثر است.

ميوه زبان ‏گنجشك تلخ‏

خواص درمانى:

آن را بخوريد، براى معالجه سل در دوران باردارى به ‏كارمى‏رود، براى معالجه تب كه همراه با اسهال باشد مؤثر است.

تخم زبان‏ گنجشك تلخ‏

خواص درمانى:

آن را بخوريد، قابض و تب‏بر است، براى رفع اسهال خونى و اسهال ساده مفيد است، كرم‏هاى روده ‏اى را نابود مى‏كند.

پوست درخت زبان‏ گنجشك تلخ‏

تركيب شيميايى:

آلكالوئيدهاى كونسين- نور. كونسين- كورچى‏سين- كورچين- كونارهيمين- كونامين- كونسيمين- ايزوكونسيمين- كونيمين- كونسيدين- كونكورچين- هولارهنين- هولارهين- لتوسين.

خواص درمانى:

آب جوشانده آن را بنوشيد، تب و اسهال خونى و بواسير را معالجه مى‏كند.

ريشه زبان‏ گنجشك تلخ‏

خواص درمانى:

آب جوشانده آن را بنوشيد، قاعده ‏آور است.

منابع و مواخذ